Dzina
BushbuckTshivhumbeo
Ina maṋanga ano pfa vhukuma zwine zwa ita uri heyi phukha I vhe khombo nga maanḓa musi yo vhaisala. ndi shaka ḽa tsini nga maanḓa na kudu na nyala. Ya tshinna yo lapfa musi wo I lavhelesa ya vha na mukumba wa buraweni wo dombilelaho. Ya vha na mavhala matshena hafhakha mukulo I tshi ḓa na kha milenzhe ndi hu tshena vhulapfu ha hone ndi 700mm hafha kha mahaḓa. ya lemela 54 kg. ya tshisadzi ndi ṱhukhu, hedzi dza tshisadzi khulwane dzi na muvhala wo thanyaho ri tshi I vhambedza kha ya tshinna ya vha na mavhala matshena ano tou vhonala vhukuma na mitalo.Dzoṱhe ya tshisadzi na ya tshinna dzi na tshivhumbeo tsha u sekena phanḓa ya hula I tshi ḓa murahu. dza vha na mavhala -vhala matshena kha nḓevhe, tshitefu, mutshila, milenzhe na kha mikulo. na munwe muvhala mutshena wo ḓalaho kha mukulo.kha dza vhanna heyi mivhala i tou vhonala arali dzi khagala dzo imisa miṱana dzi tshi khou ita zwitangaledzi dzi tshi tshi khou tshimbila zwiṱuku, heyi mbonalo khulwane ya hone zwiita uri u lwa hu si vhe ha ndeme, na uri hedzi khulwane dzi vha dzi tshi khou langa dza tshinna.
Kulele
Ndi phukha ine ya tou ḓi palela fhedzi nga zwifhinga zwinzhi I ḽesa nga maanḓa mahatsi, iya ṋanga nga maanḓa zwi tshi ḓa kha zwiḽiwa fhedzi nga zwifhinga zwivhi iya kona u shandukisa kulele uri I kone u tshila.Kubebele
Iḓi hwala lwa miṅwedzi ya rathi uya kha ya sumbe fhedzi. fhedzi dzinwe dza tshisadzi dzi ya kona u beba luvhili kha ṅwaha muthihi, zwifhinga zwa hone zwa u beba ndi zwa musi dzi mvula dzi tshi khou na fhedzi fhethu ho omaho. Hezwi I tshi fhedza u beba mme uya ṱanzwa nwana a tshi fhedza a ḽa nguvho ya ṅwana, hoyu ṅwana ha bvi na mmeawe vha tshi bva u swikela atshi vha na miṅwedzi miṋa. zwine zwa amba uri mme vha tshi bva ṅwana u fanela u vha o tsireledzea. Hezwi mme vho ya u tshi dalela na u tshi mamisa, I nga lumba ya ḽa na mashika ayo I tshi itela u bvisa munukho wa mikando khayo u itela uri arali zwipondi zwa nga I fembedza zwi si wane mukwita wa hune ṅwana a vha hone. tsha tshisadzi tshi vhibva musi tshi na ṅwaha na miṅwedzi mivhili ngeno ya munna I tshi vhibva ina miṅwedzi ya fumi na muthihi naho zwo no vhibva azwi ṱangani tshihulwane u swikela zwina miṅwaha miraru.Kuitele
Tshi vhonalesa nga matsheloni na nga madekwana, hetshi tshipukia tshi ya dzumbama nga maanḓa fhethu hune tsha nga khakhisiwa. Arali tsha nga levhelwa tshinwe na tshinwe tshina maitele atsho tshinwe tshifhinga zwi ya baḓama fhasi zwa lala kana zwa shavha, kana tsha thoma tsha huvha, arali tsho levhelwa fhethu ho vuleaho tshi nga sokou ima kana tsha tshimbila zwiṱuku tsha ya u dzumbama. Ḓuvha ḽothe ḽa hetshi tshipuka tshi ḽi fhedza tshi tshi khou fula pfuloni kanzhi vhusiku tshi vha tshi tshi khou ya uḽa zwe tsha sia nga masiarri. atshi na zwa muvhango. kana ndi tshisadzi kana tshinna a zwi lweli miḓi yazwo naho miḓi ya hone I miṱuku ine iya litshedzwelwa zwiṅwe zwipuka zwine zwa funesa u dzumba matshilele azwo na kha vhana vha vhazwo.Hezwi zwo no hulaho zwi ya ṱuwela kule zwi tshi shavha nyambedzano na zwiṅwe.Nḓowelo
I funesa maḓaka o tsitsikanyaho na mathomoni a dzi thavha na milamboni iya wanalaho tsini na maḓi.hune ya wanala hone.
Dzo I seswa nga vhunzhi sub-saharan Africa hangei east Africa I wanala kha nḓowelo dzo fhambananaho, naho huna uri hu fanela uvha fhethu ho vuleaho. hedzi phukha dzo ḓala na hone dzo fhambana nga maanḓa nga mivhala na maitele. nga u angaradza hedzi dzine dza funesa maḓaka mahulusa dzina nguvho yo khwaṱhaho. dzi ya dzula huṅwe n huṅwe ubva kha lwanzhe uya thavhani. Ubva hono nesa mvula na hune ya konḓaZwine zwa iḽa
I tambudzwa nga maanḓa nga ndau, nngwe, didingwe na phunguhwe musi I tshi khou shavha. fhedzi arali yo tou khakhedziwa ya tshinna iya lwa nga maanḓa, na uri arali yo tou levheliwa inga vha khombo nga maanḓa. Naho huna uri pfeṋe li ya ḽa vhana vhayo, yone iya pfana vhukuma na pfeṋe iya doba mitshelo yo waho. Na zwiṅwe zwe pfeṋe la sia.Tshitatistiki
Dzina ḽa tshi latin: Tragelapus scriptusTshileme( tshisadzi): 30-36kg
Tshileme (tshinna):
40-77kg
Uḓi hwala
Miṅwedzi ya rathi
Zwibebwa
Thithihi
Tshileme tshi tshi fhedza u bebwa
4kg
Ku tshimbidzele
Artiodactyla
Muṱa
Bovidae
Maṋanga
40cm