Mapungubwe e Kgethollwa ke
Mapungubwe e kgethollwa ka ho kopanya Mopane Bushveld le dimela tsa makgulo. Mefuta e mengata ya dibaka sebakeng sa boikgathollo e entse hore ho be le mefuta e sa tshwaneng ya mefuta e sa tshwaneng. Ho na le bonyane mefuta e 24 ya sefate sa Acacia le Commiphora e 8.
Sefate sa mopane se tlwaelehileng, se kgethollwang ke makgasi a sona a bopehileng jwaloka serurubele, se boetse se na le seboko sa mopani (Mashonza kapa Masonja). Popane e jewang ena e jewa haholo ho pholletsa le profinse ya Limpopo mme e lokela ho lekwa ke bahahlaudi bohle ba tlwaelehileng.
Diqhenqha tsa Serapa
Ha ho pelaelo hore diqhenqha tsa serapa ke di baobab (Adansonia digitata). Difate tsena tsa boholo-holo di ne di se di tsofetse ha batho ba Leralla la Mapungubwe ba ne ba pata marena a bona, mme tsa hola feela ka botumo ba dilemo. Ke tsona ditlou tsa lefatshe tsa dimela, tse hlollang hodima ntho e nngwe le e nngwe.
Botenya ba tsona bo phahameng, bophahamo ba tsona bo phahameng le makgapetla a phallang ke ntho e lokelang ho makallwa. Ka dinako tse ding di bitswa difate tse phetolohileng hobane, ha di se na makgasi, makala a sa tsitsang a nkwa a tshwana le metso e kgomarelang sepakapakeng.
Sebakeng sa dikgohola tsa Limpopo, difate tsena di hola ho ba lesoba le leholo le nang le mokoti o kwaletsweng. Moru ona wa difate tsa feberu, ummono, meutlwa ya kamele, difate tsa dilala le menokotshwai ya nyala (mashatu) ke sebaka se bapala-papadi sa ditshwene le dinonyana tse ngata.
Phetoho ya Diphula le Matswapo
Sebaka se setle sa boikgathollo ha sea tlwaeleha ebile sea tsoteha. Dilemong tse dikete, se neng se kile sa jelwa sehlabeng se seholo se nnile sa jellwa ho theha sebaka sa phetoho ya diphula le matswapo. Qetellong ya Limpopo, mesaletsa ya lehlabathe lena e lebisa sebakeng se seholo sa selomo a theohelang nokeng ya metsi.
Sebaka se bophahamong se bophahamo ba dimithara tse 300 ho isa ho tse 780 ka hodima lewatle. Maralla a ka thoko le dibaka tse ka thoko tsa sebaka seo, tse kang Mapungubwe, di ile tsa boptjwa ha karolo e nngwe ya Clarens Sandstone e theoha haholo ka nako e telele, ho fihlela ho ena le dibaka tse ngata tse sa tsamayeng ntle le tsona.
Leqheka lena la lejwe le kgubedu (le hlaloswang e le 'ho nyatsa ditopo tsa lehwatata') le kopanya le jwang bo botala diphuleng ho fa moeti moelelo o hlakileng wa mmala.
Sebaka sena se Sireleditsweng se Fupera
Le hoja kgahleho ya yona ya mantlha e le setso ho ena le ho diphoofolo, sebaka sena se sireleditsweng se fupera tse nne tsa Diphoofolo tse Kgolo tse Hlano. E haellwa ke nare, ka lebaka la tshabo ya lefu la leoto le molomu. Ditau di nnile tsa bonwa nako le nako, empa ho nahanwa hore ke bajaki ba tswang ka Botswana mme ha ba dule sebakeng seo ka ho sa feleng.
Ho na le mefuta e mengata ya dikgama serapeng sena, ho akarelletsa le: phofu, kgokong, kgama ya matsha, pabala, phuthi, lethodile, tholo, phala, sekome, thiane le nyamatsane. Diphoofolo tse ding di kenyelletsa le nkwe, tlou, diqwaha, thutlo, mokgesi, kolobemuru, tshwene, pela, sivet, noko, thoane, kgabo le thakadu. Lengau, lekanyane, tshukudu e molomo o sephara le phiri le tsona di nnile tsa bonahala, empa di sa fumaneha.
Serapa sena se na le tlatsetso e feletseng ya ditoeba, dihahabi, dinonyana le dikokonyana, ho kenyelletsa le Diphoofolo tse Nyane tse Hlano.
Eo ke kootso, rhino beetle, buffalo weaver, leopard tortoise le ant lion. Hase dibopuwa tsena tse nyenyane tse se nang kotsi, leha ho le jwalo. Ditlhware le di black mamba di jele setsi, mme bonyane mefuta e robong ya di phepeng e fumanehile serapeng seo. Ho fihlela ka Mmesa ke nako e ntle ya ho shebella diphoofolo tse hlaha; Pudungwana ho isa ho la Hlakubele di molemo bakeng sa ho shebella dinonyana bodulong ba tsona ba tlaho ho ntsha bodutu.
Translated by Bongani Matabane