Maphelo a Batsomi le Bakgoboketši
Ka dinako tše di fapanago le mafelo a go fapana, batho bao ba bolelago San ba be ba dula ka ditsela tša go fapafapana; Kalahari San ga ba swane le Ma-San ka moka, le ka gare ga dihlopha tša Kalahari, mekgwa ya go phela e ka fapana. Le ge go le bjalo, dinyakišišo tša dihlopha tša Kalahari, go fa mohlala,'ju/hoasi le G/wi, di hlama seswantšho sa kakaretšo ya bophelo bja go tsoma le go kgoboketša. karoganyo ya mešomo magareng ga banna le basadi e bohlokwa go ekonomi.
Dijo tša dibjalo ke dijo tša ka mehla, gomme basadi, dikgoši tša kgoboketšo, ba na le tsebo le bokgoni bja naga: ba tseba gore methopo ya go swana le magapu, tubers, corms le dithetlwa di swanetšwe go hwetšwa kae. Basadi ba kgoboketša gape goba ba swara diphoofolo tše nnyane (go swana le digagabi, dinonyana le antelope).
Ge ntše ba kgoboketša, ba na le go bona mesepelo ya diphoofolo gomme e be, ba tsebiša tshedimošo ye go batsomi. Banna le bona ba na le go kgoboketša dijo, kudukudu ka sehla sa fase sa go tsoma. Dijo tše di kgobokeditšwego di abelwa magareng ga malapa a batho ba kgoboketšo, mola diphoofolo tše kgolo tše tšomilego ke banna di abelwa gare ga sehlopha ka moka.
Maemo a boima a Ma-San bjalo ka batsomi ke ka lebaka la bokgoni bja bona ba go kitimiša le bokgoni ba bona bja dithekniki tša go tsoma. Dithereka tša San di latela mehlala ya kgabaganya ya naga le lengwe le le lengwe, e be ba letela le antelope magareng ga mehlala ya mohlape ka moka, go fihla ge mafelelong e tlogela mohlape e be e hwa.
Batsomi ba šomiša bows le marungwana a na lego mpholo (go tšwa go dikgogolaboloko goba dinoga) wo o e fetelegogo nama. Le ge go le bjalo, gantši go tšea nako pele ga mpholo o šoma, go dumelela diphoofolo gore di kgonego tšhabela bahladi ba tšona, ka dinako tše dingwe kgole nyana, se se dira gore bokgoni bja go kitimiša bo be bohlokwa.
Bokgoni bja MaSan bja go Tsoma
Marungwana a MaSan ke didirišwa tše bohlale tša lehu. Lehono, a na le dikarolo tše nne. Ntlha yeo e dirilwego ka lerapo goba maswika a mannyane; Lehono dipikiri goba mathale di a dirišwago. Ntlha yeo e tsentšwe ka gare ga 'kopano', yeo e fokotšwago ka mafelelong e be e swarwa ka reed collar. Kgokagano e tsenywa ka gare ga lethopo ka tsela ye, gore ge lerumo le thunya kgokagano e tšwe, go fokotša kgonagalo ya gore hlogo e be boleta, bjalo ka ge go se na boima godimo ga yona.
Se se ra gore seruiwa se ka se ntšhe ntlha gabonolo ge se fogohla kgahlanong le mohlare. Mpholo o tšhašwa ka morago ga ntlha, gomme hlogo ya lerumo e swanetše go dula go phoofolo nako nyana go netefatša gore mpholo o tsenelela ka tshwanelo le gore e šilwa gabotse ka gare ga phoofolo. Monna yo a lego mong wa lerumo le bolailego seruiwa o na le menyetla wa go abela nama, go ya ka melawana ya bokgoši, go netefatša gore mongwe le mongwe o amogela seripa.
Go abelana le le tekano ya dihlopha moka ke dilo tše bohlokwa tša maloko a ditšhaba tša MaSan. Le ge e le gore dihlopha tše MaSan ba be ba se na dikgoši tša sepolotiki, go be go na le boetapele, go ya ka bogolo le bokgoni.
Mo setšong sa ditšhaba tša MaSan, monna o ile a ya go dula le batswadi ba mosadi ka lenyalo. Go be go na le melao ye mentši ya tlhompho yeo e swanetšego go lemogwa magareng ga balekane le batswadi ba le lenyalo, mola bao ba aroganywa ka lešika (go swana le bakgolo le ditlogolo) ba be ba dumeletšwe ‘kamano ya metlae’, go be go se na molao wa semmušo. Batho ba MaSan ba tsebwa ka mokgwa wa bona wa lerato le maikutlo a bona a botse go bana.
Ka tlwaelo, sehlopha se aronganywa ka malapa a mannyane ka sehla (gantši ge dijo le meetse di be di le phatlaladitšwego), e be di kopana ka moragonyana. Nako ya go fa dimpho ya go bitšwa hxaro ka Ju/'hoasi, ke tsela ya go hlokomela dikamano magareng ga le bagwera le meloko ka gare ga dihlopha. Se se hlola ya wepsaete ya thekgo le phihlelelo ya methopo go mafelong a magolo. Bohlokwa bja tshepedišo ya bokgoši bja MaSan bo hlohleletšwa ka ditumelo tša sedumedi, dikgopolo tše di phošagetšego tša tlwaelo le dikanegelo, le, ka gare ga bokgabo bja leswika bja bona.
Translated by Lebogang Sewela