Histori
Badudi ba mathomo ba lehono ba Lesotho e be e le batho ba MaSan, bao ba tlogetšego dithalwa ka ga bohwa bja maboto a lewa. Batho ba mathomo ba go bolela Bantu e be e le dihlopha tše tharo tša Nguni, Phatla, Polane, le Phuthi, bao ba ilego ba tsheka Drakensberg go tloga Bohlabela ka maphoto a mararo e be ba dula mafelong a south-east a Mohokare (Caledon) Noka.
Go ya mafelelong a ngwagakgolo wa bo-17, Setšhaba sa Sepedi se ile sa latela, Peli, Phuthing Sia le Tlokoa, ba tla ka moo lefelong leo go tšwa Leboa-Bodikela. Ka morago ga bona go tlile dihlopha tša Basotho tše dingwe, go akaretšwa Koena, Fokeng le Taung.
Mathomong a ngwagakgolo wa 19 ge mmušo wa Shaka o okeditše setšhaba sa gagwe sa mazulu go ile gwa ba le tlhakatlhakano, go subcontinent.
Batho ba Mapedi ba mo dithabeng le mo ditseleng tša bodikela bja Lesotho bja selehono (Basutoland ka dinako tša bofaladi) le mo dikarolong tša bohlabela bja selehono bja Freistata ka moka ba ile ba amega.
Go lwa e be e le selo sa ka mehla, ditšhaba di thubegile, ditšhemo di sentšwe, tlala, batho ba ile ba begwa go šomiša cannibalism.
Mašaledi a Moshoeshoe
Moshoeshoe, kgoši ya Koena o šomišitše leano la sešole le bokgoni bja sepolotiki go fenya manaba a gagwe. O humane band e golago ya ba balatedi, bobedi go tšwa go manaba a gagwe ao a fentšwego le bao ba tšhabago tšharakano, bao ba ilego ba ba bathekgi le maloko a setšhaba sa gagawe seo se ilego sa katološa go ba Lesotho.
Moshoeshoe o ile a phethagatša mokgwa wa gagwe wa go ntšha batho ba gagwe go ba iša dithabeng ka fao ga ba tla kgonago go itšhireletša le go emala ditlhaselo tša marauding yeo e feditšego lefelo leo, go nyaka batho go hlasela. O šomidišitše pele dithaba e bitšwago Butha Buthe kgauswi le toropo ya leina la go swana.
Ka morago o ile a dula thabeng e kgolo, Thaba Bosiu, Bohlabela bja Maseru. Ka se bja ka tšhireletšo gagwe, o bopile banna ba gagwe gore ba be thata, ba betha morago bao ba lekago go hlasela selete sa bona. Ke 1831 o be a le molaodi wa maleba wa setšhaba sa Basotho se se mpsha mo lefelong leo le katološitšwego gabotse go Bodikela bja mollwane wa Lesotho.
Rolong go Bodikela, Taung go borwa le khuetšo ya Tlokoa go bohlabela bja Moshoeshoe yeo e bilego bagwera. Moshoeshoe o be a le moetapele yo bohlale, wa kgatelopele yo a bego a bonwa bjalo ka moetapele yo mogolo wa Afrika. Ka bohlale, go se fele pelo le bokgoni hlohleletšo goba o hlotše motheo tša setšo le botshepegi bja sepolotiki bja balatedi ba gagwe.
O be a nyaka go amogela colonization ka go amantšha leago la Basotho le ditiro tša setšo tša ka ntle le go ba senya. Go tloga mathomong a ngwagakgolo wa 19 barekiši ba, batsomi le trekkers ba fetile mo lefleong la Moshoeshoe wa khuetšo ka dinomoro tša godimo. O bone gore, ka ge palo ya colonists e gola, go tla ba koketšo ya dithulano.
O ile a lemoga nyakego ya go hwetša thuto ya gagwe go Bodikela mo lefaseng le lefsa, gomme a romela barwa ba gagwe go dikolong kua Cape Town. O ile a laletša Paris Evangelical Missionary Society go hloma lesolo mo Basutoland, le Messrs Arbousset, Casalis and Gosselin le Morija, kgauswi le Thaba Bosiu, ka June 1833.
Koketšo ya palo ya badudi bja batho ba bašweu (Boers) e ile ya hloma dipolaseng mo dileteng tše kaone go bodikela bja Mohokare, kgatelelo ya naga e ile ya gola. Dihlopha tše mpsha tša sepolotiki di ile tša hlomiwa le hlaselo ya dikabelo magareng ga Boers le Basotho e ile ya thoma go ba tlwaelo.
Bohlokwa bja Setšhaba
Moshoeshoe o nyakile thušo ya Kgošigadi yo mošweu wa Lekgowa’, Kgošigadi Victoria, a kgopela tšhireletšo go tšwa go Maburu. E ile ya fiwa ka 1848 le British Resident Commissioner e ile ya bewa mo lefelong leo. Ka morago ga mengwaga ye tshela fela, o ile a fetolwa ge Basutoland a bewa mo Kapa koloning ya Moshoeshoe, bao ba amegago le tšhošetšo ua maburu, ba be ba byaka tšhireletšo British.
Ka 1868 Basutoland e ile ya ba fase ga taolo ya British le Basotho bahaMoshoeshoe (batho ba kgoši moshoeshoe) ba ile ba ba dithuto tša Brithane. Ka 1870 kgoši ya go tšofala ya Basotho e ile ya hlokofala, o be a thabišitše ke tsebo ya gore batho ba gagawe ba be ba le 'tlase ga matsong a Kgošigadi'.
Mašaledi a gagwe e be e le unrivalled paramountcy ka seteeng sa gagwe sa Basotho mo nageng ya Lesotho. Ka hlomo ya setšo sa go swana, o file Basotho maikutlo a setšhaba, le maatla a go ikemela kgahlanong le manaba a bona. Le ge e le gore ka dinako tše dingwe Basotho bja Moshoeshoe ba be ba hlaselwa ke maZulu, Matabele, Maburu le Briton, ba be ba sa fenywe mo ntweng.
Ka morago ga lehu la gagwe, barwa ba gagwe ba tšwetše pele go matlafatša lapa la bokgoši. Go fihla lehono, bana ba gagwe ba bannyane, bao ba lego bajabohwa bja Basotho, ke dikgoši mo Lesotho le mafelong a boagelani bja Lesotho, a go swana le Matatiele mo Kapa Bohlabela. Kgoši ya ke Letsie III yoo a bego a bewa ka 1997.
Translated by Lebogang Sewela