Lutendo na Vhurereli zwa Vhathu vha San

U Fhambana ha Lutendo

©Shem Compion

Huna u fhambana hu hulwane kha vhurereli kha zwigwada zwa vhathu vha San, fhedzi hu di vha na zwithu zwine vha zwiita zwine zwa fana naho zwi tshi khou itelwa fhethu hune havha uri ho fhambana. Mafheloni a Centuary ya vhu 19 /Xam (Northern Cape San) vhanna na vhanwe vhane vha bva Lesotho vhatalusa Lutendo lwavho kha u fhiwa dzina la /Kaggen kana Cagn. /Kaggen zwo vha zwi tshi tanganiswa na zwa manditi na zwa u sika - uvha na maanda na benevolent, vha tshi kona usa pfa, na u mangadza, vhudahela na zwithu zwa vhudahela.

Hu ya humbulelwa uri ndi vhone vho sikaho eland tshifuwo tshine tsha vhonala vhukuma nga vhunzhi kha matombo o oliwaho. Vha San vha Kalahari vhana zwithu zwine zwa fana zwa sialala. Ju/'hoasi vha talusa mudzimu muhulwane na mutuku, zwine zwa vha tanganisa na vhutshilo na u bva ha duvha na u tangana ha ufa naha west. Huna lutendo lwa uri musi hu tshi thoma u sikiwa muthu ho thoma u sikiwa tshifuwo tsha bviswa kha vhathu.

Havha vhathu vho vha saathu vha na mikhwa na mvelelo, zwo vha hone nga murahu ha u sikiwa lwa vhuvhili he vhathu na zwifuwo vha kona u khethekanyiwa, vhathu vha kona u guda kutshilele. Ha kona u vha na zwimangadzo na zwitori, zwine zwa mangadza, zwi ya talutshedziwa nga vhunzhi. Lutendo nga ha lufu azwi tou fana na zwa vhathu vhanzhi.

Nga u fhelani ha centuary ya vhu 19 vhathu vha same /Xam man vha tenda kha uri muthu atshi fa uya tshikhalani, aya avha ṋaledzi. Zwi hone na kha vha Kalahari vha San, u vha hone ha ṋaledzi zwo vha zwi tshi tumaniswa na lufu lwa muthu. Vhanwe vha San vha vhukovhela vha u nisa mvula kana zwithu zwivhi hu tshi vha ho oma zwi ya talutshedziwa musi u tshi fa.

Zwa u nisa mvula ho vha hu zwithu zwa ndeme vhukuma kha vhathu vha San vha vhukovhela kha zwa lutendo lwavho na vhurereli. Vha /Xam vha Northern Cape (vhane luambo lwavho na zwithu zwa mvelo azwi tsha vha hone) vha ya talutshedza vhathu vha u nisa mvula na u fhodza malwadze. Vha lutendo vha tenda kha zwithu zwinzhi zwa vhurereli vha dzhiwa upfi vha na tshituhu na u kona u pfesesa tombo la vhutsila la Afrika Tshipembe.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe