Mehutahuta ya Ditumelo
Go na le mehutahuta ya ditumelo magareng ga dihlopha tše di fapanego tša San, eupša go na le mokgwa ye mentši ya ka mehla, le mo mafelo a mangwe.
Go ya mafelelong a ngwagakgolo wa 19, / Xam banna ba (Northern Cape San) le ba go tšwa Lesotho ba ile ba bitšwa tumelo ya bona ka leina la motho / Kaggen goba Cagn. /Kaggen be e le trickster le Mmopi, wa maatla gomme ka dinako tše dingwe o be a le botho, eupša o be a kgona go tšwa tseleng, ebile a dire dilo tša botlaela. Go be go thwe ke yena a hlotšwego eland, phoofolo yeo e bonalago kudu diswantšho tša maswika tša Afrika Borwa wa.
Kalahari San e na le sebopego sa trickster sa go swana mo ditšong tša bona. Ju/'hoasi e hlalošitšw Modimo yo mogolo le wa ka fase, yo mogolo o amana le bophelo le letšatši, wa ka fase le lehu le Bodikela. Tumelo yeo e bego e tlwaelegile e be e le gore, ge lefase le dirilwego la mathomo, diruiwa di be di sa fapane go tšwa go batho ba mathomo. Batho ba be ba se ba humane setšo le mekgwa. Ka morago ga tlholo ya bobedi ke ge batho ba aroganywa go diruiwa gomme batho ba thoma go šomiša khouto ya setšhaba. Dikgopolo tše di phošagetšego tša tlwaelo le ditaba tše di itšego, mohlamongwe tša kgale, di sa bolelwaka bophara.
Ditumelo tša mabapi le lehu ga di swane. Ka morago ga ngwagakgolo wa 19 monna wa /Xam monna o hlalošitše gore ka lehu, pelo ya motho e ile lefaufaung, moo e lego ya ba naledi. Magareng ga Kalahari San ya sebjale, naledi ya go thunya e be e tswalanya le lehu la motho. MaSan yo mongwe (motliša pula) goba bompe (go oma) go khukhuša ka matswalo, gomme e sana gape ka lehu.
Go tliša pula e be e le karolo ye bohlokwa ya tumelo le setšo sa Borwa bja MaSan. /Xam wa Kapa-Leboa (yoo polelo le botee bja setšo di sa le gona) o hlaloša ‘baloi ba pula’ gammogo le ‘baloi bja papadi’ le ‘dingaka tša malwetši’ (dingaka). Ditumelo tša sedumedi go tšwa go dihlopha tša go fapafapana tša Ma-San di bohlokwa go kwešiša ka bokgabo bja leswika la Borwa bja Afrika.
Translated by Lebogang Sewela