Ku Voniwa ka African Wild Cat

©Robert Hofmeyr
Xiharhi lexi xa African Wild Cat (Felis silvestris lybica) i xa muxaka wa laha kaya wa rixaka ra xi Afrika naswona xiwela eka swikwembu swa ximanga xale kaya. Xifana swinene na ximanga xale kaya, kambe xina milenge yo leha leyi xipfunaka nakuva xitshama onge xilo yimela e henhla.

Wild cat xina voya bya sandy kuya eka kutshuka onge ika buraweni, laha xingana mihlovo nyana yo dzwihala laha xikumekaka swinene eka tindzhawu leti tsakamaka kutani mihlovo yo vonikela eka tindzhawu letinga oma, xikan’we na mikhwalalati yo bumbula leyi vonakelaka ekule, onge xifana na tabby cat, kambe mikhwalalati yoka yinga talangi xikan’we naku hangalaka na miri. Switala kuva na swipatsu swa cream laha enkolweni, e khwirini xikan’we nale xikarhi ka milenge yale mahlweni.
Ximanga lexikulu xiva kwalomu ka 85 kuya eka 100 cm hiku leha naswona xitika kwalomu ka 2,5 kuya eka 6 kg. Mikondzo ya xona yi yelana na leyi ya caracal, kovaku yona yintsongo. Ku leha ka lexikulu kusuke emahlweni kuya fika eka nenge wale ndzhaku ku kwalomu ka 36 mm hiku leha.
Leswi i swiharhi leswi rhandzaka kufamba swoxe, e handle ka hinkarhi lowu swi endlaka masangu kumbe loko xa xisati xirikarhi xihlayisa vana. Xa xisati xitswala kwalomu ka 5 wa vana hinkarhi un’we, naswona swisungula ku hlota loko swiri eka kwalomu ka 12 wa mavhiki naswona swi sungula kuti fambela swoxe loko swiri na 5 wa tinhweti hi vukhale.
Swivikiwa kuva enghozini, hikuva switikuma swiri eka xiyimo xakuva swikatsiwa na swimanga swa laha kaya. Tinxaka letinga katsanangiki na tin’wana ta heriseka hindlela leyi laha eka tindzhawu tin’wana swihundzuka swimanga swale kaya.

Ku Swidlaya na Maendlelo yaku Swiphamela

©Roger de la Harpe
Swimanga leswi swi hanya hiku dya swihadyani leswintsongo, kufana na ti rodents, swimpfundlani, tinyenyani, swikokovi, swihadyani swale matini na mapuma, kambe xitekiwa tani hi nala lonkulu eka tihuku xikan’we na swinyimpfana leswinga kwalomu ka 4 wa masiku hi vukhale eka tindzhawu tin’wana.
Switeka xinyimpana ha xin’we xin’we hinkarhi, laha xinyimpfana xi lumiwaka laha nkolweni, swikokiwa naswona nkarhi wun’wana swa funengetiwa. Kutava na swikombiso swa min’wala eka nhlonge. Minkarhi yin’wana xinyimpfana axi fi, leswi endlaka leswaku xipfimba nkolo, nhloko naswona xinyimpfana xita tshama xirikarhi xiendla mimpfumawulo yokarhi kusuka laha xinga boxiwa kona hi min’wala. Swimanga leswi switala ku dya nyama ya laha xifuveni nale mathangeni, kasi xitshika swale ndzeni swinga dyiwangi.

Vulawuri

Swimanga leswi i xiphiqo lexikulu eka swifuwo. Ku onheka kunga siveriwa hikuva kutirhisiwa darata ya jackal (darata leyinga kwalomu ka 1,2 m hiku leha laha yingana timbhovo ta 74 mm hiku pfuleka), darata ya gezi, ku pfaleriwa ka swifuwo leswi hluphiwaka hi swimanga e xivaleni, huwa, kuvonakala kumbe mpfumawulo waku swi chavisa, kutirhisiwa ka swifuwo sworindza, kufana na Anatolian dogs, donki kumbe tiyimbho naswona varisi vafanele ku languta tinyimpfu himinkarhi leyi tinga ekhombyeni swinene.

Van’wamapurasi vafanele kuva na mpfumelelo waku hlayisa/khoma. Ku tirhisiwa kati cage traps letingana xophasa, hi xitalo lexi tirhisiwaka eka caracal, switirha kahle loko u ringeta ku khoma swimanga leswi.
Ku kuma vuxokoxoo tihlanganise nava Predation Management Forum.

Translated by Ike Ngobeni