Albertina na Walter Sisulu

© Eric Miller

Ku hlangana rosungula

Albertina Thethiwe u hlangane rosungula na Walter Sisulu loko a ha tirha exibedlhele xa Johannesburg General Hospital hi lembe ra 1941. Ari n’watipolotiki lontsongo swinene hinkarhi wakona. Ava tala ku heleketana eka tinhlengeletano ta Congress Youth League. Manana loyi ari wansati ari yexe loyi ari kona eka tinhlengeletano leti hambi leswi hixitalo ata kuta seketela, kungari hikuva a tivona ari xirho xa nhlangano. Walter a rhandza ku n’wi tlangisa hiswona endzhaku ka malembe lawa yotala aku, “Pfumela nkatanga, matihlo ya wena aya vona jaha ra wena ntsena”.

Walter a gangisa

Lava vambirhi ava ti fambela hi milenge va bela hi moya e switarateni swa Johannesburg hi siku leri anga gangisa hi rona. Walter u teke voko ra nhwana wakwe, an’wi languta ematihlweni kutani an’wi kombela leswaku a pfumeli ku tekiwa hi yena. Kusukela loko vaha ku hlangana ari nantshembo leswaku akuri vuxaka bya nkarhi nyana loko anga se n’wikombela kuva vanghena swin’we eka timhaka ta vukati.

Angati yimiselangi kuva atwa nhlamulo ya ntombi yakwe. Ntombi leyi yin’wi byele leswaku loko vangase tekela enhlokweni timhaka ta vukati kuna swin’wana leswi Sisulu a fanele kuswitiva hi ntombi yakwe. Uvutisile leswaku kungava kuriyini kutani Albertina a hlamula aku hileswaku yena se ari na vana.

Leswi aswin’wihlamarisile swinene kutani a tshiketa voko ra yena hi xipidi. “Vana vangani?” An’wivutisa. “Vanharhu.” A hlamula. Leswi switsutsumise miehleketo yayena swinene. Ku teka wansati loyi angana vana aswitekiwa swinga tshamisekangi kuya hi vonelo ra vaaki.

Loko aha ringeta kuva atikhoma uvutise Albertina hi malembe ya vana lava. Laha hi laha anga hlamusela leswaku u teke vutihlamuleri bya tindzisani ta yena tinharhu endzhaku kaloko vatswari vavona va lovile. Walter swin’witsakisile swinene. U tshembisile kuva ata teka nayena vutihlamuleri xikan’we nayena loko vatekana naswona anga n’winyumisangi. Endzhaku ka nkarhi nyana u komberile leswaku makwavu wa Albertina wa xinuna ata tshama na vona e Orlando East leswaku ata hetisisa xikolo.

Xitori lexikulu xa Afrika Dzonga

Albertina na Walter vatekanile hi 1944 laha Nelson Mandela ari mazinyongwa wakona. Vakatekisiwile hi vana va ntlhanu (Max Vuyisile, Mlungisi, Zwelakhe, Lindiwe na Nonkululeko) lava vanga va ngati kutani vuteka vana vanwana va mune vata tshama na vona e kaya ka vona. Hi lembe ra 2003 Walter u hundzile emisaveni ari e mavokweni ya nghamu yayena. Ava tekanile kuringana 59 wa malembe. Eka nkosi wa yena, ntukulu wa vona wa nhwenyani u hlayile hungu leri ari xixima kokwani wa yena:

"Walter, xana ndzi endla yini ungari kona? Akuri wena loyi andzi pfuka ekusuhi nayena mixo wun’wana na wun’wana, andzi hanyela wena...U tekiwile hi vubihi bya khale ekusunguleni, kambe andzi switiva leswaku uta vuya eka mina. Sweswi mavoko yotitimela ya rifu yaku tekile naswona ya siye vangwa rikulu embilwini ya mina". Vuxaka byaka Sisulu byi tekiwa tani hixitori lexikulu xa rirhandzu xa Afrika Dzonga.

Translated by Ike Ngobeni

Mfuwo wa Albertina Sisulu

Albertina Sisulu, loyi a tivekaka ku antswa tani hi “Mother of the Nation kumbe Ma Sisulu”, una ndhuma tani hi mulwela ntshuxeko wa tiko...more