Lilanga Lekubuyisana

Natilishumi nesitfupha ngenyanga ye Ngongoni ngemnyaka wa 1995, kwekucala, iNingizimu Afrika yagubha Lilanga Lekubuyisana lapho khona eMabhunu kanye nalabo bebalwela inkhululeleko yesintfu bamukela/bavuma kubayincenye yebantfu labalinganako nebenkhululeko. 

©Eric Miller

Lolousuku, lwelishumi nesitfupha ngenyanga yeNgongoni, libalulekile ngenca yetintfo letimbili letenteka temsindvo phambilini letimbi kakhulu eNingizimu Afrika. Ngemnyaka wa 1838, ema Voortrekkers bewenta emalungiselelo awo ekulwa nemaZulu Imphi ye Ngati Emfuleni.

Natilishumi nesitfupha enyangeni ye Ngongoni baatsatsa sifungo phambi kwa Nkulunkulu, kutsi umabangehlulekisa emaZulu, batowakha lisontfo, nekutsi ke bantfwababo netitukulwane titobona lelililanga njengelilanga lekubonga. Ngesikhatsi seminyaka yelubandlululo, ngelishumi nesitfupha kunyanga yeNgongoni kwatsiwa lilanga lekuphumula lebantfu bakkho eNingizimu Afrika, lelelatiwa nengeLilanga Lesivumelwano.

Lusuku lwelishumi nesitfupha lwaluphindze kulusukuju lwe Mkhonto we Sizwe (MK) lowakhiwa ngemnyaka wa 1961. Kuze kube ngunamuhla, iAfrican National Congress (ANC), yasebentsa tindlela tekungavumi kulwela tintfo letingekho emtsetfweni telubandlululo.

Kepha, ngemuva kwe Sharpeville Massacre natimashumi lamabili nakunye enyangeni yeNdlovu ngemnyaka wa 1960, lapho khona babhikishi bebamasha ngemusa badutjulwa, ngsibhungu nesibulawela, kwevakala kutsi kumasha ngekuthula kwakungasiyintfo intfo lebeyitogucula imitsetfo yelubandlululo. Umkhonto we Sizwe wakha libutfo le ANC.

Umsebenti longiwo we MK kwakukukwakha tento tekwentela phansi loko bekutoletsa kunaka ekulweni nelubandlullulo. Kepha tinkinga tenhlangano kanye nekuboshwa kwebaholi ngemnyaka wa 1963 wabeka iMK emsebentini wayo. Nomakunjalo, ngalesisehlakalo, inyanga yeNgongoni yelilanga lelishumi nesitfupha ibe lilanga lelisita ngesikhumbuto se MK.

©Eric Miller
Inyanga ye Ngongoni ngelusuku lwelishumi nesitfupha lisala njengelilanga lekuphumula lwe Sive eNingizimu Afrika, kepha nyalo lemelele kubuyisana kanye nekubamunye kwe sive, lapho khona tifundvo kanye nebuhlungu baphambilini kungakha tifiso letinsha talelive kanye nebahlali bakhona. Bonkhe bantfu base Ningizimu Afrika bayabutwa, ikakhulu ngalelasuku, kubuyisa kutinikela kwabo kutintfo tesifunti sebuntfu kanye nekulingana.Translated by Phindile Malotana