I-Rooibos Itiye

© Leonie Joubert

I-Rooibos (Aspalathus linearis) butjani obumutjhana bendabuko bangesifundeni sange – Western Cape begodu imila enarheni le kwaphela eSewula Afrika. Ikhula ibe yi-1,5 m ngobude begodu inamagatja ambalwa ondileko, anombala ohlaza namakari anga asanalidi. Amakari (amagatja wawo agudwa abe yi-50 cm ukusuka phasi ehlabathini) ivunwa abiliswe ekubalwa nokumanziswa kwamakari wayo ngamanzi bese aliswa bona abile ama-iri angaba yi-12. Kwenzeka i-enzymatic oxidation lapha amakari wayo atjhuguluka umbala asuke ekubeni hlaza atjhuguluke abe-nzotho. Ekugcineni, i-rooibos inekwa elangeni.

I-Rooibos ehlaza ngombala (nayingakabiliselwa) iyavunwa, igudwe bese yomiswa khonokho ngaphandle kokubiliswa ekurholela ekutheni itiye ibe nombala okhanyako kunetiye ejwayelekileko.

Itiye engana-caffeine le kuqatjangwa bona inerhono lokwelapha ekubalwa ukunciphisa ikankere. Iphephile bona ingasetjenziswa ebantwaneni begodu isetjenziselwa ukwelapha amakrempe ngemathunjini, ukonakala kweskhumba kanye nekhwekwe ebangelwa ebangelwa kumbatha idugu ebantwaneni. I-polyphenols 9 nekuyikhemikhali enama-antioxidant) eku-rooibos ikhandela ukuvuvuka, nomulwani beodu (ikhandela nokuphenduka) iinthako zayo zivikela umzimba kuma-free radicalls angabanga ikankere kanye nobulwelwe behliziyo.

I-Rooibos umthombo omuhle wama-antioxidants begodu ngiwo wodwa umhombo owaziwako we-antioxidant ebizwa bona yi-aspalathin, erhelebha ukwelapha ubulwelwe beswigiri ngokusekela imazinga weswigiri kanye nokwenza ncono ukungenelela kwe-glucose.

Itiye engana-caffeine le kuqatjangwa bona irhelebha ukwehlisa i-blood pressure,isebenza ukuvula isfuba, nmiraro okungaphefumuli kuhle, irhelebha ekwakhekeni kwe-HDL cholesterol (i-cholesterol ehle). I-Rooibos imumethe i-hydroxy acid kanye ne-zinc (Zn) irhelebha imiraro yeskhumba efana ne-namathuthuva, i-eczema kanye nokutjhiswa lilanga. Ama-anti-oxidant atholakala etiyeni ye-rooibos enza bona abantu bangaluphali msinya ngokobana arhobhise ama-free radicals ona iskhumba loha ileveli ephezulu ye-manganese (Mn) kanye ne-calcium (Ca) – arhelebha ukwakha bekalungise amathambo.

I-Rooibos itholakala iyitiye, ngehlanganisela yamaphunga kanye nencibiliswako (efakwa emanzini amakhaza nanyana atjhisako) ingasetjenziselwa akwenza i-ice tea, nanyana ukununga ezinto zezobuhle.

Istjalwesi simila kuhle eendaweni ezomileko begodu sithanda ihlabathi eyisanda engennwa mamanzi kanye ne pH - ye-4,5 ukuya ku-5,5. Imbewu yayo itjalwa emibhedeni yembewu nanyana ngokutjala phasi isigodo esibuya kwesinye istjalo se-rooibos. Iinunwanana ezithanda ukurharhaba emakarini zimuraro omkhulu kanye ne-horsetail, ikhula elikhula eduze kwe-rooibos. Ikhuleli kufanele lisuswe ngesandla nanyana ngekhemikhali.

Ukwala Kwezemaphilo

Ilwazeli lenzelwe ukufundisa kwaphela begodu akukafaneli bona lisetjenziswe njengesiyeleliso sezepilo. Ilwazeli alikenzelwa ukujamiselela iinluleko zezepilo nanyana ukulatjhwa okunikelwa ngusiyazi wezepilo.

Translated by Busisiwe Skhosana