Dzina
Pangolin (Manis temminckii)Tshivhumbeo
Yo lapfa 1m nahone I lemela 18kg. Muvhili wayo wo tsireledziwa nga makwati a buraweni, ane a kona u tshiṱalusa kha zwinwe zwipuka. Nga nnḓa ha ṱhoho ahuna tshivhumbeo tshinwe kha ṱhoho kana kha thumbu kana nga ngomu ha milenzhe.Zwikunwe zwayo zwa u thoma na zwa u fhedzisa zwo fhungudziwa ngeno zwa vhukati hu zwone zwo no kona u gwa. Milenzhe ya phanḓa na yone ndi mipfufhi u fhira ya murahu. Mutshila wo vulea wo dzingindela.
Kuḽele
Ndi tshipuka tshine tsha tou tshila nga zwikhokhonono vhukuma. zwinwe zwine zwa sumbedza u vha hone ha zwo ndi u vhona hune zwa dzula hone. Dzi ḽa nga maanḓa vhusunzi. Ndi phukha ine ya kona nga maanḓa u khetha kha zwine ya ḽa, kha lushaka lwa zwi khokhonono iḽa zwa 19 fhedzi.Ipfa zwipondi ngau fembedza, na musi I fhasi mavuni. Musi yo no fembedza iya kona u gwa nḓila ya kona u tshiela. Lulimi lwa hone ndi 250mm ḽo dalaho mare madenya lu tou nga mugo lu shuma u kokodza zwipondwa.
Musi lwo no zwikokodza lu ya kona u vhonala lwo sala nga zwikhokhonono. Kuḽele hokwu ku ya itea lwo no fhira 90 nga vhusiku vhuthihi, nahone uḽa ha hone a zwi fhedzi na muthethe muthihi. Ngauri aina maṋo, zwiḽiwa zwi sokou tsa.
Kubebele
Zwine zwa khou funana zwi ya vha zwoṱhe lwa ḓuvha kana maḓuvha mavhili nga nwedzi wa ṱhafamuhwe. U ṱangana hazwo hu I tea kha zwoṱhe. Ya munna iisa mutshila wayo kha ya tsadzi. Ya tsadzi I beba ṅwana muthihi nga murahu ha u ḓi hwala lwa maḓuvha a 135.U beba hu vha hone u bva kha nwedzi wa fulwana uya kha ṱhangule. Vhana vha aluselwa ho khudaho, hune uya kona u siwa musi ya tsadzi yo ya u i palela zwa uḽa. Dzi ya kona u pfuluselwa hunwe dzo no fhedza nwedzi.
Kuitele
Heyi phukha iya kona u ḓi lwela, iya vhumbuluwa fhasi musi I tshi pfa yo tshuwisa. Dzi ya kona u eḓela vhusiku nnṱha ha miri, dzi ya kona u ṱhavha kha lukanda lwadzo lune lwa tou nga tshireza. Dza dovha dza vha na munukho wo no nga Skunk iya kona u pfela vhuṱungu hayo kha swina.Iya kona u tshimbila nga milenzhe miṋa, fhedzi arali yo dzhaya I tshimbila nga mivhili I tshi khou tikiwa nga mutshila wayo mulapfu. Iya kona u gidima luvhilo lo linganelaho 5km nga awara.
Nḓowelo
Yo ḓowela fhethu hu no nga savanna woodlands fhedzi iya wanala na fhethu ha miḓalo, matomboni na muṱavhani. Adzi wanala sogani kana maḓakani.Hune dza Wanala Hone
Dzi ya wanala kha dubo lwa devhula ha Afrika Tshipembe, northern na eastern Transvaal, northern KwaZulu-Natal, north Eastern Cape u phaḓaladziwa hadzo ho isiwa na kha mashango avha ledzani.Zwino Takadza Ngayo
Vhutshilo ha dzo vhu khomboni ngauri lukanda lwadzo lu ita mabutsu a vhuḓi nga maanḓa. A no nga a lukanda lwa ṋowa kana Armadillo boots. Hunwe vha ya iḽa heyi phukha. Huna lugwada lwa dza sumbe dzine dza ḓivhea dzine dza vha uri ndi Pholifdota, Pangolinskana scaly anteaters.Huna zwigwada zwiṋa Afrika na zwiraru southeast Asia. Dzo vhuya dza isiwa ḽifhasi ḽoṱhe, na hedzi dza tshi zwino dzo no vhidzwa upfi Fossil Pangolin, Eomanis dzo wanala Eocemn ya Germany dzinwe dza wanala Lower Oligocene ya North America.
Ṋamusi nga ṅwambo wa u dzi ṱalusa na u zwima (I khou shumiswa China na u ita minwe mishonga ya Afrika) holwu lugwada luraru lwa Asian na luthihi lwa Afrika dzi khou vhaliwa kha dzi re kha khombo.
Tshitatisitiki
Dzina ḽa tshi Latin: Manis temminckiiTshileme (tshisadzi): 4,5-14,5 kg
Tshileme (tshinna): 4,5-14,5 kg
Vhulapfu(tshisadzi): 80 cm
Vhulapfu (tshinna): 80 cm
Tshifhinga tsha uḓi hwala: Minwedzi miṋa
Mbalo ya vhana: Muthihi
Nzudzanyo: Pholidota
Muṱa: Manidae
Kubebele: Ṅwana muthihi uya bebiwa u bva henefho kha nwedzi wa shundunthule uya kha kha fulwana, ha bebiwa ṅwana muthihi.