Ekhaya na Dokotela Peter Magubane

© David Meyer-Gollan

Umsebenti weMphilo

Indzawo yekuphumulela ya Dokotela Peter Magubane igcwele emabhodo lanebuhlalu kanye netitfombe tekubatwa. Ekoneni ifenisha ye gramophone ihleli eceleni kwesitfombe sakhe lesimnyama nalokumhlophe ashaya licilongo.

Ngemuva kwesigcoko lesikhulu, lijaha lelisakhula lase Sophiatown lisheyiphile. Njengoba ahleti phambi kwelifasitelo, lilambu likhomba libala lelimhlophe etinweleni ta Dokotela Magubane. Sitfombe lesesisele naso semlisa (indvodza) le umsebenti wayo wemphilo longahlukaniseki ngekwakheka kweminyaka yasendvulo lengetulu kwehhafu wemlandvo wase Ningizimu Afrika.

Kusuka ekushayelni kuya ku Mtfwebuli loyintsatseli

eSophiatown, nga 1955. Busuku bangemgcibelo. Lamajaha locotfomako kanye nalabosisi labasezingeni batikhiphile baya edolobheni, bagcoke sidzala. Ematotosi ayakhala kulesitaladi setintfuli. Lomculo we jazz uyakusondzeta kuleshibhini ledvutane. Ngekhatsi kukhala ticatfulo letishaywa phansi esiyilweni emasaxophone kanye netinkulumo nje letigcwele emoyeni.

Ngasekoneni, lijaha lelincane, lineminyaka lemashumi lamabili nakutsatfu budzala Peter ukhuluma ngema newsbeats nebangani bakhe baka Drum, Ngabe Themba ‘umphatsi weSingisi’ kanye na Bob Gosani ‘lomtfwebuli wetitfombe lohlakaniphile. Labalabatsatfu ngulabanye bemachawe labakhuliswa yi Sophiatown. 

Babe labanye bakhetse indlela yetelipolitiki kucondzana netintfo tekuhlukumeteka, Peter yena wakhetsa ikhamera. Waveta, bengifuna kubhala ngetimphilo tebantfu labamnyama base Ningizimu Afrika ngalesosikhatsi. Ngiko lokwangiletsa ekutfwebuleni titfombe. ʹ Lo Peter wamuva ngemnyaka wa 1955 akanalwati kutsi leminyaka ngaphambili imuphatseleni.

Lilanga lelikhona eSophiatown. Njengoba Peter ashayela phakatsi kwe Sophiatown indlela leya eSoweto, uyakhumbula sikhatsi sakhe lasicitsa asengumntfwana esitaladini. Letindlu letindzala tase dolobheni lasemayini, takhiwe lapho kwabhubhiswa iSophiatown kwentela lidolobhana lase Triomf lalabamhlophe, ume emhlabatsini logcwele umlandvo. Kulukhuni kucabanga emalanga lamadzala aseSophiatown latala bepolitiki kanye nebabhali,batfwebuli njenga Peter.

Leto titaladi tiphetse imicondvo yakhe asengumfana lomncane: ikhamera yakhe yekucala layinikwa ngu babe wakhe, lutsandvo lwamake wakhe kanye nemfundziso, libhokisi lemetjiso lelikhaya umndeni wakhe lowaligwalisa, lapho agwazwa khona lelinye lilanga angaphandle adlala.