Musi u tshi Khou Reila u Mona na Vredefort

© Jacques Marais

Khoro ya u dzhena Vredefort Dome ndi Parys, fhethu hune ha kunga vhukuma kha maḓuvha a vhuawelo hune ho fhaṱiwa kha vhukovhela ha vaal. Uri u kone u swika Parys u tshi khou bva Johannesburg, u fanela u dzhila bada ya vhukovhela ya N1,u tshi khou tevhela tswayo dza Bloemfontein. Nga murahu ha musi wo fhira Tollgate ya Grasmere, hu mbo ḓi ḓa fhethu hune ho adza nga masimu. Zwine zwa vha 80km nnḓa ha Joburg, wa kona u fhira kha buroho ndapfu wa vha u tshi khou dzhena Free State. Nga murahu ha inwe 10 km (wa humbulela zwi nga vha 90 km ubva Joburg), wa kona u dzhia gondo ḽa u fhedzisela ḽine ḽa vha ḽo nwalwa ‘R59 – Parys/Sasolburg’, ri saathu swika Toll Plaza ya Kroonvaal. Wa kona uya kha tshanḓa tsha uḽa wa kona u khona hone wa kona u tshimbila tshikhala tshine tsha nga swik 20km u swika u tshi swika Parys.

Ndi lwendo luṱuku u saathu swika ḓoroboni, na kha gondo ḽihulwane ḽa uya Parys (tshiṱaratani tsha Loop) hune wa ḓo kona u vhona tshitopo, wa kona u khona wo tou tswititi kha tshanḓa tsha uḽa, kha tshiṱarata tsha water wa kona u dzhia tshanḓa tsha monde hune ha vha kha tshiraṱarata tsha Bree. Wa tevhela milenzhe ya mmbwa u hune wa ḓo swika fhethu hune havha ha vhufa kha tshiṱarata tsha Bree, uḓo vhona fhethu hune havha uri ho vulea ho ḓalaho nga dzi restaurants, mavhengele a dzi antique, zwithu zwa u ṱana zwa vhutsila na mavhengele ya dovha ya ṋekedza dzi awara nnzhi dza u kona uvhona vhuḓi hayo.

Musi wo no fhedza, u fanela u isa phanḓa u tshi khou tsela tshitaraṱani tsha Bree, u swika u tshi swika kha tshedza tsha Traffic tshire Parys. Ubva hafho unga isa phanḓa wo to tswititi u swika u tshi vhona ḓorobo ṱhukhu ya Vredefort (15 km). U nga ṋanga uya kha tshanḓa tsha uḽa, wa fhira buroho ine ya kunga nga maanḓa ine yavha Vaal, wa kona u ṱuwa wo livha Potchefstroom kha gondo ḽa R53 (zwine zwa vha 50km). Thavha dza Vredefort Dome dzi ya kona u tou vhonala vhukuma, dzo ima uya vhubvaḓuvha ha Vaal, nahone dzi ya kona u vhonala musi u tshi kha bada mbili dza mavu.

Gondo ḽine ḽa vha uri ndi ḽa mavu ḽi ḽivha dzi thavhani dza Dome zwine zwa fha vhareili tshikhala tsha vhuḓi tsha u kona u ṋanga gondo ḽine vha khou ṱoḓa u tshimbila ngaḽo. Hezwi zwithu zwo khethea vhukuma nahone zwina mulalo nga ngomu hazwo ha dovha havha mahayani. U fanela u dzhiela hezwi nzhele, naho zwo ralo nḓila khulwane ine ya fhira nga miedzini iya konḓa u tshimbilea khayo, zwa u i ṱola zwiitwa nga nḓila i songo ḓowelayaho, nahone huna hunwe hune ha tovha na milindi. Zwine zwa amba uri a u ṱoḓi goloi ya 4x4,fhedzi goloi ine ya vha yavhuḓi ine ya konḓelwa u kanda fhasi. U fanela u wana mapa wa hafho fhethu ubva kha vhathu vhane vha thusa u tshimbidza vhathu vho ḓaho u dala vha ḓorobo ya bureaux u tshi khou shavha u xela.

Zwo Topoliwaho Zwine zwa nga Thusa kha Lwendo lwa ubva Parys uya Vredefort Dome

Kha tshedza tsha Traffic tshine tsha vha uri tshi tshiṱaratani tsha Bree, u fanela u khonela kha tshanḓa tsha uḽa kha R53 uya Potch. Hune havha uri ndi kule na buroho uḓo vhona vhengele ḽo nwaliwaho uri Jalapor’s General Dealer. Heḽi vhengele ḽo shumela vhupo ha Parys ubva nga 1920 nahone ḽi kha ḓi vha na zwithu zwinzhi zwa vhubvo. ḽo dzula kha tshanḓa tshi si tshone tsha mulambo nga uri vhathu vha ma India vho vha vha sa tendelwi uvha na vhengele hafho fhethu hune havha Orange Free State.

Nga murahu ha 2 km, u ḓo ṱangana na magondo o ṱanganelanaho ane avha R500 uya Fochville. Wa khonela kha tsha monde wa isa phanḓa na u tshimbila kha R53 wo livhana na Potch.

Nga murahu ha 10 km wo bva Parys, u fanela u khonela kha tshanḓa tsha monde wa bva kha tswayo ine ya ri Venterskroon.

Gondo zwino ḽa thoma uvha ḽa mavu u tshi khou dzhena fhethu hune havha na pfushi hune havha vhukati kha zwikwara zwa Vredefort Dome.

Nga murahu ha dzi khala tshi ṱuku, wa swika kha buroho ine ya vha uri yo vulea hune havha na zwisima zwavhuḓi nga maanḓa. Ha kona uvha na hune wa tea u khona kha tsha monde ho nwaliwaho uri ‘Koppieskraal’. Hei ndi nḓila ya tshi khau ya u humela murahu Parys hune havha na zwithu zwavhuḓi zwine wa nga kona u zwivhona.

Arali wa isa phanḓa wo toi tswititi wo livha Venterskroon, gondo,ḽi livha kha zwikwara zwine zwa mangadza vhukuma na matombo ane avha uri o naka. Zwithu zwine zwa vha na maanḓa zwine zwa kunga Vredefort Dome zwi ya thoma u vhonala. Wa ima nḓuni dza vhaeni ho no vhidzwa upfi Thabela Thabeng hune wa nga kona u vhona zwithu zwavho zwa mupo.

Nga murahu ha 15 km wo bva kha gondo ḽihulwane ndi hune wa kona u swika Venterskroon. Kusi kune kwo vha ku kwa mimaini hu vhonala hu havhuḓi ha dovha havha na zwishumiswa zwiswa zwo no vha ho hone, ho kateliwa na fhethu hune ha rengiswa kofi na hune wa kona u wana nḓivho yo fhelelaho nga hafho fhethu, zwine zwa vha zwo lindela vhaeni.

Musi wo no fhedza, nḓila iya isa phanḓa nga Venterskroon wa fhira hunwe fhethu hune havha huṱuku. Hezwi zwi u bvisa nga ngomu bulasini ya Leeufontein, ine ya vha ya kalesa kha ḽa Transvaal.

Zwino u ḓo swika mafhandeni. Wa khonela kha tsha monde, nga murahu ha lwendo luṱuku uḓo swika kha gondo ḽo itaho T hune havha na gondo ḽa Schoemansdrift-Potch. Wa khonela kha tsha monde wo sedzana na Schoemansdrift.

Uḓo kona u vhona dzi tsimu dzo adza musi u tshi khou isa phanḓa kha Dome, wo sedzana na mulambo wa Vaal.

Nga murahu ha k thukhu, huna hune magondo a ṱangana hone na gondo ḽa Skandinawiëdrift. U fanela u omelela kha tsha monde wo livha Schoemansdrift.

Schoemansdrift ndi hu lapfu, ha nḓila nthihi ine yavha i tshi khou fhira nga mulamboni wa Vaal. Ku dzudzanele kwa hone ku a mangadza vhukuma, na buroho ndi fhethu hune ha funiwa vhukuma kha vhathu vhane vha dzula henefho vho no fasha dzi khovhe.

Kha lunwe lurumbu lwa Vaal, nḓila i mbo ḓi ṱangana na hune magondo o ita. U fanela u khonela kha tsha monde wa kona uya dubo lwa vhukovhela ha mulambo.

Huna vhukwamani vhune ha ḓaḓisa kha gondo ḽa mavu kha hetshi tshipiḓa tsha Vredefort Dome, zwino u fanela u wana mapa kha dzi offisi dza vhaḓivhi musi u saathu ubva. Zwi ya konḓa uri unga xela, ngauri magondo oṱhe avha o livha kha dzi nḓila ṱhukhu dzine dza vha uri dzi khou ya Vredefort na Parys (R59).

Musi u tshi swika kha R59, u fanela u khonela kha tsha monde uri u kone uya Vredefort kanda uye kha tsha uḽa u kone u humela Parys. Lwendo lwa u mona lu fanela u fhira 100km fhedzi a zwi ṱoḓi uri u tou dzhaya zwa khwine ndi ubva hu tshe nga matsheloni uri u tou thoma zwavhudi.

Inwe Nḓila ya u kona u Swika dzi Thavhani dza Vredefort Dome Mountain ndi u bva nga Potchefstroom

Uri u kone u swika kha ḓorobo hei ine yavha na tshiphithiphiti, u fanela u dzhia gondo ḽa N1 vhukovhela uya Bloemfontein. Nga murahu ha 20 km, huna u fhambana vhukati ha N1 na N12 (zwo nwaliwaho zwi tshi khou itela Potch na Kimberley). U fanela u dzhia N12 wa livhana na zwikwara zwine zwa nga swika 100km. musi u nḓilani, uḓo fhira maini wa Mponeng, une wa vha wone wo tsesaho kha ḽifhasi. Musi u tshi swika Potch, u fanela u tevhela tswayo dza R53 uya Parys. Hezwi zwi ḓo ni swikisa thavhani dza Vredefort Dome Mountain nga dza vhubvaḓuvha.

Zwa u fhedzisela, musi u tshi humela Joburg, gondo ḽa hone ḽi ya ḓaḓisa zwiṱuku. Musi u tshi vho swika kha Metropolis, u ḓo vhona tswayo dza N1. Hezwi zwa kona uni isa kha gondo ḽihulwane, ḽine ḽa ḓivhea vhukuma nga ḽa Western Bypass wo bva nga Roodepoort uya Pretoria. Arali u tshi khou ṱoḓa uya kha M1, zwine zwa isa kha vhubvaḓuvha ha dzi Suburbs dza Sandton, wa tevhela tswayo dza N12 uya Witbank wa kona u dzhia gondo ḽo nwaliwaho uri ‘M1 North’. Tswayo dzo no khwinisiwaho zwi nga thusa kha hezwi zwithu zwo no ḓaḓisa, zwine zwa dzulela u mpfara tshifhinga tshoṱhe.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe