Vutshila na Swokhavisa swa xiPedi

Vunanga na Ncino

©Dr Peter Magubane

Swokhavisa swankoka swa xi Pedi swikatsa timbita, ku penda tiyindlu, swivatliwa (ngopfu ngopfu swo endla ngoma), tinsimbi xikan’we na vuhlalu. Vunanga bya ndzhavuko (mmino wa setso) wuna tinoto ta ntsevu, khale abyi tlangiwa kusuka eka xichayachayani xa timbila (dipela). Namuntlha tinqambi titirhisa swichayachayani swotani hi Jew's harp xikan’we na German autoharp (harepa), leswi switekiwaka swiri swa ma Pedi.

Kumbe lowu tivekaka ngopfu i ncino wa kiba, lowu awuri wa xikaya kambe sweswi wu ciniwa hinkwako. Lebyi byi ciniwaka hi vavanuna byina nhlayo ya vachayi, laha un’we angana nanga (naka), leyi chayiwaka yi humesa mpfumawulo wo fuwa swinene lowu fambisanaka. Vavanuna va ambala swikete (leswi tlhelelaka eka ku hoxa xandla ka ma Pedi na lava ava tirhisana na vona eka World War Il) na mpahla ya xintu.

Ta vaxisati tina tinghoma (dikosa) laha vayimbeleri ava cinca nyana eka marito lawa ya tirhisiwaka. Vayimbelela va cina kiba i swinwana swa minkarhi yintsongo laha vavasati ava ambala swiambalo swofana na tirhoko ta vanhwenyani (kgarebe),leti ambariwaka rosungula endzhaku ka kukhomba. Hivumbirhi eka vavanuna na vavasati, kiba yi heleketiwa hi tingoma leti chayiwaka (meropa), leti sweswi ti endliwaka kusuka eka madiromu kumbe emere ya meleke.

Translated by Ike Ngobeni