Swilo Leswi Hlohletelaka Mahiselo

Mahiselo eka ndzhawu ya hlohleteriwa hi swilo swohlaya swotani hi ku leha e henhla ka lwandle, kuva kule ka lwandle xikan’we na xiyimo eka equator.

Ku Tlakuka na Mahiselo

©Peter Delaney
E Afrika Dzonga, mahiselo yale hansi yatala kukumeka eka tindzhawu letinga lehenhla xikan’we na le tintshaveni, kambe leswi swinga hlohleteriwa hi swilo swin’wana.
Loko swilo leswi hinkwaswo swiringana, mahiselo ya moya ya hunguteka hiku tlakuka ka kuleha ehenhla ka lwandle; i.e. mahiselo yaya ehansi, loko uya e henhla.
Kwalomu ka -6.5ºC hi 1 000 m ya kutlakuka kavu henhla switala ku tekiwa tani hi leswinga ‘standard’. Tinhlayo letingavaka kusukela ehansi ka -4.6ºC kuya e henhla ka 9ºC hi 1000 m eka ku tlakuka ka xiyimoleswinga tsarisiwa eka tindzhawu to hambana hambana emisaveni.

Mimoya ya Lwandle na Mahiselo

Ku pimanyisiwa ka mahiselo ya moya wale xikarhi kusuka evuhuma dyambu kuya evupela dyambu by tibuwa ta lwandle e Afrika Dzonga, uta kota kuvona nhlohletelo wa moya wa lwandle eka mahiselo ya moya. Mahiselo yale xikarhi ya moya e Durban evuhuma dyambu bya tibuwa ta lwandle yale ka 21ºC loko mahiselo e Port Nolloth evupela dyambu bya lwandle kuri 14.2ºC. Tindzhawu leti hi vumbirhi katona titshame eka ndzhawu leyi ringanaka. Evuhuma dyambu ku hlohleteriwa hi kukufumela ka Mozambique current, loku fambisanaka na Agulhas current, loko leyi titimelaka ya Benguela current yi hunguta mahiselo evupela dyambu bya Afrika Dzonga.

Ku Voyama na Mahiselo

Ku voyama ka misava swina nhlohletelo wukulu swinene eka mahiselo yale xikarhi ya masiku hinkwawo ngopfu ngopfu eka tindzhawu letingana tintshava letintsongo xikan’we na switshabyani. E Afrika Dzonga, tindzhawu letinga voyama tivoyamela e n’walungwini tina mahiselo yale henhla kutlula letinga languta e dzongeni.

Mahiselo na ku Pfaleka ka Mapapa

Eka tindzhawu leti hisaka, ku pfaleka ka mapapa swikhumba mahiselo ya nguva yo leha. Mpfula yi tirha tanihi swin’wana leswi hlohletelaka. Maendlelo ya ntolovelo hi leswaku mahiselo yale henhla eka ndzhawu ya humelela loko timpfula ta ximumu tingase sungula. Tindzhawu teto tina xixika xohola no oma, ximun’wani xo hisa no oma na ximumu xotsakama no kufumela.
Eka tindzhawu leti hisaka tale n’walungwini wa Limpopo, mahiselo yale henhla xikan’we na moya woo ma hi September nale kusunguleni ka October swina swiave swoka swingari kahle eka tiya leyi byariwaka eka ndzhawu liya. Leyi i mhaka ya nkoka kuyi tekela enhlokweni loko u byala swibyariwa ehansi ka ndzhawu leyi cheletiwaka.

Mahiselo na Moya

E Afrika Dzonga, mimoya yo hambana hambana yina swita ndzhaku swa matimba eka mahiselo ya moya. Swankoka eka leswi iku hisa ngopfu, mimoya yo oma swinena ‘berg winds’, leyi hungaka kusuka laha ku hisaka, ko oma kusuka emakorhweni kuya e tindzhawini tale lwandle hi ximumu. Tindzhawu tale vupela dyambu kufana nale Olifants River Valley, Vredendal, nale Eastern Cape ekusuhi nale lwandle kutala kuva tona letinga hlaseriwa ngopfu hi mimoya leyi ya berg winds. Tindzhawu leti cheletiwaka eka river valleys tale Eastern Cape natona ti hlohleteriwa swinene hi mimoya leyi ya berg winds.

Himinkarhi ya tinhweti ta xixika, endzeni ka tiko, ngopfu ngopfu e Free State, kutala ku hlaseriwa hi mimoya leyi titimelaka hi minkarhi. Mimoya leyi yotitimela ya ti ayisi yisuka e dzongeni kuya edzongeni vuhuma dyambu loko kuwa gamboko e tintshaveni tale Eastern Cape nale Lesotho.

Translated by Ike Ngobeni