Matimu ya Risimu ra Rixaka ra Afrika

Hi April 20th 1994, khale ka President wa tiko, FW De Klerk, u tivisile leswaku tiko ra Afrika Dzonga ritava na tinsimu timbirhi ta rixaka. Laha kunga, Nkosi Sikelel’ iAfrika (God bless Africa) na Die Stem van Suid-Afrika (Ku huwelela ka Afrika Dzonga). 

©Eric Miller

Leswi akuri xiphemu xa leswi aswi tisiwa hi vumbiwa bya nkarhi nyana bya lembe ra 1993, Section 248 (1) na Section 2. Kuya hi Section 4 ya vumbiwa lebyintshwa bya tiko ra Afrika Dzonga, lebyinga vuya byi nghenisiwa enawini e Sharpeville hi December 10th 1996, nkomiso na nhlanganelo wa risimu ra Nkosi Sikelel’ iAfrica xikan’we na Die Stem van Suid Afrika hileswi sweswi kunga risimu ra rixaka ra Afrika Dzonga. Tani hi leswi swihlamuseriwaka eka Government Gazette No. 18341, ya siku ra October 10th 1997.

Die Stem van Suid Afrika

Die Stem van Suid-Afrika (Ku huwelela ka Afrika Dzonga) yitsariwile hi CJ Langenhoven hi May 1918, tani hi xiphato. Reverend ML de Villiers, ari endla risimu hi lembe ra 1921. Endzhaku ka vuhaxi byin’wana na byin’wana, va South African Broadcasting Corporation (SABC) ava tshamela kutlanga tinsimu timbirhi laha kunga God save the King na Die Stem.

Kuva ku yimbeleriwa rosungula hintshungu ka Die Stem laha kunga hahisiwa mujeko ximfumo akuri hiti 31 May 1928, e Cape Town. Hambiswiritano, akuri ntsena hi 1957 hi May 2nd, laha mfumo wunga tivisa leswaku Die Stem akuri risimu ra ximfumo ra rixaka, laha kunga lembe leri vanga kuma vun’winyi bya rona. Hi 1959, risimu ra ximfumo ra rixaka ritiyisisiwile hi Act of Parliament.

Risimu ra rixaka hi English, The Call of South Africa, rihundzuke risimu ra rixaka hi 1952, loko rita amukeriwa kuva ritirhisiwa ximfumo.

Nkosi Sikelel' iAfrika

Enoch Sontonga, mudyondzisi wa xikolo xa Methodist mission, utsarile stanza xosungula xa Nkosi Sikelel' iAfrika tani hi risimu ra kereke ra xi Xhosa hi 1897. Endzhaku kuya na ti stanza tin’wana letinga vuya tinghenisiwa hi xi Xhosa naswona ati tsariwile hi muphati wa ndhuma Samuel Mqhayi.

Risimu leri hi Sesotho ra Nkosi Sikelel' iAfrika, leringa vuya ri humesiwa hi 1942, ari tsariwile hi Moses Mphahlele. Nkosi Sikelel' iAfrika yisungule kuva risimu ra ndhuma, endzhaku kaloko ritava ri yimbeleriwe eka ti khonsati e Johannesburg ri rhangeriwe hi Reverend JL Dube na khwayere ya Ohlange Zulu Choir.

Endzhaku ri hundzuke risimu ra rixaka leri ari yimbeleriwa eka tinhlengeletano ta tipolotiki, tani hiku kombisa ku sihalala, himinkarhi ya xihlawuhlawu. Hixitalo, stanza xosungula xiyimbeleriwa hi xi Xhosa kumbe xi Zulu kutani ku landzela ririmi ra Sesotho. Hambiswiritano, Nkosi Sikelel' iAfrika ayina muxaka wokarhi kumbe mahundzuluxelo xikanwe na kuhambana ka marito kuya hi tindzhawu na tindzhawu kumbe kuya hi mintirho na mintirho.

Marito ya Ximfumo

Lawa i marito ya ximfumo ya risimu ra rixaka, lawa ya katsaka Nkosi Sikelel' iAfrika na Die Stem/The Call of South Africa, laha kunga hundzuluxiwa kunga tsariwa endzeni ka masivi: 

isiXhosa and isiZulu
Nkosi Sikelel' iAfrika
(Hosi katekisa Afrika)
Maluphakanyisw' uphondo lwayo,
(Aku dzunisiwe vukulu bya wena)
Yizwa imithandazo yethu,
(Twana swikhongelo swa hina)
Nkosi sikelela, thina lusapho lwayo
(Hosi katekisa hina, hina vana va wena)
Sesotho
Morena boloka setjhaba sa heso,
(Hosi sirhelela rixaka rerhu)
O fedise dintwa le matshwenyeho,
(Herisa tinyimpi naku xaniseka)
O se boloke, O se boloke setjhaba sa heso,
(Hi sirheleli, u sirhelela rixaka ra hina)
Setjhaba sa South Afrika - South Afrika.
(Rixaka ra hina Afrika Dzonga–Afrika Dzonga)
Afrikaans
Uit die blou van onse hemel,
(Ku rila kusuka e mapapeni)
Uit die diepte van ons see,
(Kusuka eku enteni ka malwandle ya hina)
Oor ons ewige gebergtes,
(E henhla ka tintshava letinga heriki)
Waar die kranse antwoord gee,
(Laha huwa yitlhelaka yitwala)
English
Mpfumawulo waku huwelela wu hlangana,
Naswona kun’we hita yima,
Ahi hanyeni hi ringeta kufikelela ntshuxeko,
E Afrika Dzonga tiko ra hina.

Maendlelo Loko u Hlonipha Risimu ra Rixaka

©Eric Miller
Risimu ra rixaka rifanele kuyimbeleriwa hi nhlonipho lowu rifaneleke. Hinkwerhi hifanele kuva hi yima hi milenge laha mavoko ya vekeriwaka laha tlhelo loko hi yimbelela risimu ra rixaka. Vaaki vafanele ku hluvula swidloko/swihuku loko va yimbelela risimu ra rixaka ku kombisa nhlonipho.Translated by Ike Ngobeni