Ka Mulch

Kutirhisiwa ka mulch e xirhapeni kumbe eka purasi swinga vuyerisa swinene eka rihanyo hinkwaro ra misava na swimilani. Misava leyingana mulch yina nhova yoka yinga talangi, yitala ku kondzelela dyandza kutlula misava leyinga sala erivaleni naswona swimilani swikula ku antswa. 

©Marinda Louw

Xana Iyini Mulch?

Mulch i swondlalela leswi vekiwaka ehenhla ka misava leswaku swita sirhelela swotala. Kungava organic kumbe inorganic mulch. Swikombiso swa organic mulch i manyoro, tinhlanga ta khale, matluka, swirhabyani leswinga tsemeleriwa ensinyeni, swirhabyani leswingana matluka, newspaper kumbe swimilani swo engetelela leswinga ndlaleriwaka. Kasi ti inorganic mulche tikatsa geotextiles (landscape fabrics), swofulela swa plastiki, xikan’we na mathayere lawa yanga tirhisiwa. 

Mbuyelo wa Mulch

©Abhay Iari

Mulch yi hunguta ku lahleka ka mati eka misava, yisivela kuva misava yi khukhuriwa naswona yi alela leswaku nhova yi mila. Swin’wana swo engetelela swakahle hi organic mulch hileswaku swabola kutani swiengetelela swakudya eka ti microbes ta misava, leswi eku heteleleni swinga swakudya eka misava.  

Inorganic mulch yofana na ti plastiki titala kutirhisiwa eka swimilani leswi rhandzaka ngopfu kuhisa kufana na matamatisi nati eggplants tani hileswi swiendlaka leswaku misava yitshama yirikarhi yikufumela. Yitlhela yitirhisiwa ku sirhelela swimilani leswi kokovaka ehansi kufana nati strawberries na cucumber kuva swibola naswona yi endla leswaku switshama swibasile. Inorganic mulch ayi vuyerisi nchumu eka ku nonisa misava, naswona swinga hunguta moya kutani switlakusa mahiselo eka misava leswi hetelelaka swidlaya ti microbes ta misava.

Swifanele ku tekeriwa enhlokweni leswaku ku tirhisiwa ka swilo leswi hlwelaka ku bola kufana na swipetlu swa misinya, swinga endla leswaku kususiwa nitrogen eka misava leswaku kuta kota ku bola timhandzi letinga fuwa hi carbon. Tirhisa byasi lebyi tsemiweke lebyi fuweke hi nitrogen tani hi mulch eka xirhapa xa matsavu swi endla leswaku ku hunguteka ku tsindziyela eka swona kutani kuva na kuvevuka. 

Ndlela yo Tirhisa Mulch

©Marinda Louw

Mulch yinga xaviwa kambe swa fikeleleka kuva munhu a tirhisa leyi kumekaka kwala xirhapeni kumbe e purasini tani hi mulch. Ku tirhisa leswi tsemeleriweke eka misinya ya laha xirhapeni, matluka, byasi lebyi tsemetiweke xikan’we na mahanti ya misinya tani hi mulch. Xosungula, tsuvulela nhova kutani u cheleta misava kahle. Ndlalela mulch hi leyara leyi bumbuleke, kusukela eka 2.5 cm kuya eka 15 cm hiku bumbula - kuya hiku vevuka ka swimilani leswi byariweke. Mulch leyi vevukeke yifanele ku hangalasiwa kwalomu ka 5 cm hi vuenti, loko leswi tsindziyeleke kufana na mahanti swingava eka 10 cm hi vuenti. Vekela mulch ya kwalomu ka 15 cm kusuka eka tshindi ra swimilani naswona misinya yinga bola hikokwalaho ka kutsakama loku vangiwaka hi mulch.

Loko u tirhisa newspaper tani hi mulch, tirhisa mune kuya eka nhungu wa swondlalela swati newspaper leti tsakamaka kutani u tlhandlekela hi organic mulch yin’wana. Mulch yinga tirhisiwa laha swimilani swo engetelela swibyariweke kona exirhapeni. Xikombiso, swinga tsemeleriwa kutani swirimeriwa emisaveni laha swinga ta tirha tani hi manyoro ya rihlaza xikan’we nahi mulch kumbe swiphutsaphutsiwa swinldaleriwa leswaku swita tisa mulch ya rihlaza leyi fuweke hi nitrogen. 

Translated by Ike Ngobeni