Umrholo, Iindleko kanye Nenzuzo Yeplasi

© Marinda Louw

Lokha nawuthoma iplasi, nanyana lokha nasele ulungele ukuthoma ukulima, umlimi utlhoga ukuzwisisa iindleko kanye nemali azoyitlhoga eplasini lakhe. Lokha abantu nabathoma ukulima vane bafuna ukwenza inzuzo.

Into eqakatheke khulu okutlhogeka kobana uyidlumbane yimali engenako ozoyenza enyakeni, iindleko zomkhiqizo, kanye nenzuzo yoke ezokwenziwa eplasini.

Imali Engena Eplasini

©Marinda Louw

Imali engena eplasini yigugu lomkhiqizo weplasi. Ibalwa ngokuphindaphinda kobana (kukhiqizwe amatani angangani wesphila ukwenza isibonelo) ngentengo yomkhiqizo (R/ton). Imali enganako ngonyaka yisamba semali eyenziwe nakuthengiswa iintjalo zoke, nanyana ifuyo, ekhiqizwa qobe ngeskhathi esithize sonyaka.

Iindleko Zomkhiqizo

Ezinye iindleko eziletha umthelela emalini yomlimi engenako zingalawulwa, lokha ezinye zingeze zalawulwa. Ukwenza isibonelo, abalimi angeze barhona ukulawula intengo ebayithola ngemikhiqizo yabo, njeke iindlela ehle kuphungula iindleko zomkhiqizo. Iindleko zokulima zomkhiqizo zingahlukaniswa zibe zindleko ezitjhugutjhugulako.

Iindleko Ezitjhugutjhugulako
Iindleko ezitjhugutjhugulako zindleko zesikhathi esifitjhani ezifana nembewu, iimbaseli, iimanzisi, iimvundisi kanye nabasebenzi abaqatjhiweko (imirholo), igezi, amanzi wokuthelelela, amakhambi iintjhabalalisi, kanye nemetheriyali yokuzipata.

Iindleko Ezitjhugulukako
Iindleko ezitjhugulukako, zindleko ezihlala zinjalo nanyana iplasi lingaba ngangani. Ukwenza isibonelo iindleko ezingatjhuguluki, zindleko zokuthenga imitjhini yeplasi ukwenza isibonelo (amatregere) abasebenzi basafuthi (imirholwabo) kanye nerende yenarha yakho. Okuya ngokombono wokutlhogomela, iindleko ezingatjhugulukiko eziphezulu zivamise ukugandelela inzuzo eyenziwa eplasini, begodu kufanele zitlhogonyelwe kuhle. Ukuphungulwa kwendleko, ngaphandle kokobana zinciphise umkhiqizo, kungangezelela inzuzo.

I-Gross Margin

Ithulusi elilula lokuhlola ukobana iplasi lisebenza njani kukobana ubone bona lingenisa malini. Imali engenako ibalwa ngokukhipha iindleko ezitjhugutjhugulukako (imbewu, imbaseli njalonjalo) Imali engenako, yimali enengi eyenziwa nakuthengiswa iinitjalo ezithize nakumadaniswa nezinye (ukwenza isibonelo isphila nasimadaniswa ne-sunflower), nezinye iintjalo ezitjalwako.

Inzuzo Eyenziwa Libubulo

©Marinda Louw

Inzuzo yeplasini yimali esetjenziswa eplasini- okutjho bona imali esala ngemva kokobana kudoswe yoke imali yendleko.

Lokha imali yeplasi nasele iletha inzuzo, iindleko ezingatjhugulukiko kanye nalezo ezitjhugulukako (iindleko ezipheleleko zomkhiqizo) nazo ziyabalwa.

Imali Yepahla Yeplasi sele Iphelele

©Marinda Louw

I-net income yeplasi ingabalwa ngendlela ezimbilezi ezilandelako:

Kokuthoma, ngokuhlanganisa i-gross income yerhwebo ngayinye eliplasi (ukwenza isibonelo imali engena ngokuthengisa isphila kanye nemali engena ngokuthengisa ama-sunflower) bese kuphungulwa iindleko ezingatjhuguluku:

Nakungasinjalo, ngokuqagela inzuzo yebubulo yeplasi ngalinye bese uyazihlanganisa. Umphumela wayo ujamele inzuzo yeplasi loke.

Imali yoke engena eplasini imeda amandla womnotho werhwebo begodu itjengisa kobana iplasi linemalini ukubhadela iindleko, ama-tax begodu nokuyitjala godu eplasini, okufana nokuthenga nanyana ukurenda inze inarha.

Translated by Busisiwe Skhosana