Matseno, Ditshenyegelo le Poelo ya Bolemirui

© Marinda Louw

Ge o thoma go lemarua, goba le ge o šetše o lemarua, molemirui o swanetše go kwešiša ditshenyegelelo le dikgopolo tša ditšhelete tša temothuo. Kgopolo ya go lemarua, ka morago ga tše ka moka, ke go hwetša poelo.
Dikgopolo tše bohlokwa kudu go akanya ke palomoka ya letseno, ditshenyegelo tša tšweletšo, palomoka ya sekgoba, letsenofela le letseno la polasa ka moka.

Palomoka ya Letseno la Polasa

©Marinda Louw
Palomoka ya letseno ke mohola wa tšweletšo ya polasa. E balwa ka go atiša Tšweletšo ya go swarega (ke ditone tše kae tša lehea tše di tšweleditšwego, bjalo ka mohlala) le thekišo ya setšweletšwa (Ranta/tone). Palomoka ya letseno ka ngwaga ke tlhakano ya dibjalo ka moka, goba diruiwa, tše di tšweleditšwego ka sehla se sengwe le se sengwe sa ngwaga.

Ditshenyegelo tša Tšweletšo

Ditshenyegelo tše dingwe tšeo di nago le khuetšo mo letsenong la molemirui di ka laolwa, mola tše dingwe di ka seke. Go fa mohlala, ga se ka mehla balemirui ba laolago thekišo ya ditšweletšwa tša bona, ka fao mokgwa wo mokaone ke go fokotša ditshenyegelo tša tšweletšo. Ditshenyegelo tša tšweletšo ya temothuo di ka hlophelwa ka ditshenyegelofetogi le ditshenyegelo tsepeletšego.
Ditshenyegelofetogi
Ditshenyegelofetogi ke ditshenyegelo tša lebaka le lekopana go swana le peu, makhura le diletefatši, monontšha, bašomi ba ba hirilwego (meputso), mohlagase, meetse a go nošetša, dibolayangwang le dibolayakhunkhwane le go di ditlabakelo tša go phuthela.
Ditshenyegelo tsepeletšego
Diitshenyegelo tsepeletšego ke ditshenyegelo tšeo di dulago di sa fetoge go sa lebelelwe bogolo bja polasa. Mehlala ya ditshenyegelo tsepeletšego ke tšhelete ya go thoma ya go reka metšhene ya polasa (go fa mohlala trekere), mošomoruri (meputso) le go renta naga. Go tšwa go kgopolo ya bolaodi, diitshenyegelo tsepeletšego tša godimo ka tlwaelo di bea kgatelelo godimo ga poelo ya polasa gomme di swanetše go laolwa ka tlhokomelo. Phokotšo ya ditshenyegelo tsepeletšegogo, ntle le go ama tšweletšo, e oketša dipoelo.

Palomoka ya Sekgoba

Sedirišwa se se bonolo go sekaseka tiragatšo ya polasa ke go laetša palomoka ya sekgoba. Palomoka ya sekgoba e balwa ka go ntšha ditshenyegelofetogi (peu, furu, makhura, bjalobjalo.) go tšwa go palomoka ya letseno. Ge e le gore palomoka ya sekgoba ya godimo e tšweleditšwe go tša dibjalong tše di itšego ge e bapetšwa le ye nngwe (mohlala, lehea kgahlanong le sonoplomo), ka fao sebjalo seo sa go feta se ka bjalwa.

Poelo ya Kgwebo

©Marinda Louw
Poelo ya kgwebo ya polasa ke letsenofela la polasa - se se ra gore letseno ka morago ga go ntšha di a hlokomelwa.
Go bala poelo ya kgwebo ya poelo, ditshenyegelo tsepeletšego le ditshenyegelofetogi (ka fao palomoka ya ditshenyegelo tša tšweletšo) bobedi di a hlokomelwa.

Letseno la Polasa Ka Moka

©Marinda Louw
Letsenofela la polasa ya gago le ka balwa ka ditsela tše pedi:
Sa mathomo, ka go kopanya palomoka ya dikgoba tša kgwebo ya polasa ye nngwe le ye nngwe (go fa mohlala, palomoka ya sekgoba ya lehea le palomoka ya sekgoba ya sonoplomo) ka fao le gona go ntšha ditshenyegelotsepeletšego.
Ka lehlakoreng le lengwe, ka go akanya letseno le lengwe le le lengwe la dikgwebo tša polasa le go di hlakantšha. Palo ya mafelelo ya letseno e emela poelo ya polasa ka moka.
Letseno la polasa ka moka le bala magato a maatla a ekonomi ya kgwebo le go laetša gore ke Tšhelete e kakang yeo e lego gona ya go lefela ditshenyegelo tša lapa, makgetho le go beeletša gape ka polaseng, go swana le go hira goba go reka naga ya go feta.

Translated by Lawrence Ndou