Tshifhango Afrika Tshipembe

© Richard Wheeler
Zwine zwa fana na mvula, tshifhango ndi u tangana ha madi na hone tshi nga shuma kha u thusa u vha hone ha madi kha mabulasi, fhedzi tshi ya dovha hafhu tsha tshinya vhukuma kha zwmiela zwine zwa vha uri zwi khou hula, nga maanda Afrika Tshipembe.

Tshifhango ndi Mini?

Tshifhango ndi dzi bola, kana zwipida magwada a u rothola ubva kha 3mm uya kha u swika 50 mm nga tshivhumbeo. Nga mulandu wa uri u sikiwa ha tshifhango hu vha hu tshi khou toda u sikiwa ha makole ane avha uri o khwatha, kanzhi tshifhango tshi tshi da tshi na mithathabo. Kanzhi tshifhango tshi vha hone lwa minethe ya 15 kanzhi tshi vha hone duvha li tshi vho kovhela.
Afrika Tshipembe vha ya tangana vhukuma na tshifhango, tshine tsha vha tsho dzula kha mid-latitudes – hune mufhiso wa hone wa vha vhukati ha 30 uya kha 60 vhubvaduvha na vhukovhela ha equator.

Ndila ine Tshifhango tsha Shuma Ngayo?

Tshifhango tshi toda makole ane vha uri o khwatha magwada ane avha uri o lingana na madi ane avha uri o farana uri tshi kone u thoma. Nga tshifhango tshine tsha vha tshituku tshine tsha swika kha 35-55 km/h ndi zwone zwine zwa todea. Matombo ane avha uri ndi mahulwane ane alingana na bola ya golf, 40 mm diameter, a toda zwine zwa vha phanda zwine zwa swika 90 km/h uri tshi kone u sikea.
Magwada a tshifhango a thoma u sikea kha mbeu ya marotha matuku kana zwinwe zwithu zwituku zwine zwa divhiwa sa graupel – zwithu zwine wa vha zwo khwatha zwa snow. Uri magwada ane a vha o khwatha kana graupel akone u hula akone u vha tshifhango tshine tsha vha na maanda, zwi fanela uvha na manwe magwada, ndi zwithu zwine zwa vhidziwa upfi accretion. Uri u ite hezwi, kumba la tshifhango li fanela u fhedza tshifhinga li tshi kha makole kha madi ane avha uri aya rothola hune mutsho wa hone wa vha fhasi ha 0°C.
U wa ha tshifhango hu vha hu tsumbo ha u hula ha tshivhumbeo zwine zwa vha zwo no balelwa u kuvhanganyiwa nga dzi cele dza muya, ndi zwone zwine zwa ita uri tshi kone u tsela fhasi. Tshifhango tshine tsha vha uri ndi tshihulwane tshi wa nga luvhilo lune lwa fhira 160 km/h. Vhunzhi ha tshifhango tshi ya noka tshi saathu swika fhasi kana tsha tshinyadziwa nga mithathabo.

Vhupo Hune ha vha na Tshifhango Afrika Tshipembe

©RE Schultze
Mulimi ha fanela u pfa o vhofholowa musi atshi khou ita zwa u lima kha vhupo hune ha vha uri ho dalesa tshifhango, ngauri u vha hone ha tshifhango zwi ya kwama zwihulwane vhukuma u bvelela ha zwimela na uri zwi kone uya maragani zwina mutakalo. Sa tsumbo, vha bveledzi vha ndirivhe dza tafulani vha Waterberg kha vundu la limpopo vhane vha tshenzhema tshifhango luthihi kana luraru kha nwaha, vha ya kona u panga nethe ya tshifhango kha mitokola yavho.
Tshifhango tsho dala vhukuma vhukati ha vundu la KwaZulu-Natal, Northern na zwipida zwa Western zwa Eastern Cape, vhukati ha vundu la Free State na dzi thavhani dza Gauteng, Eastern Free State na Mpumalanga na kha zwipida zwinwe zwa Afrika Tshipembe.

Hune Tshifhango tsha tou na nga Maanda atsho Othe

Huna hune tshifhango tsha tou na vhukuma Afrika Tshipembe. Hafho fhethu hu vha hone hune tsha vha tsho dala u fhira hunwe.
Kha vhupo ha Misgund na muedzini wa Langkloof, hune ha vha hone hune ha bveledzwa mutshelo wa deciduous hune wa vha u tshi khou sheledziwa ndi hunwe ha fhethu hune ha vha na tshifhango vhukuma, hu dzulela u vha na u xelelwa huhulwane.
Hunwe hune ha tou vha na tshifhango vhukuma ndi vhukovhela ha Winterberg dzi thavhani dza Eastern Cape ubva vhubvaduvha ha Somerset East uya vhukovhela ha Fort Beaufort. Hune ha vha na vhafuwi vha mbuyelo vhane vha tavha citrus tsini na muedzi wa Kat River Valley tsini na Fort Beaufort vhane vho no xelelwa vhukuma nga mulandu wa tshifhango.
Eastern Cape, hu ya vha na tshifhango tsha Nyendavhusiku na phando hu vha hu tshi khou taluswa nga madinga mahulwane, ane avha o hula lune aya fhira na kumba la khuhu.
Zwi dovha hafhu zwa vha zwa ndeme u divha khalanwaha ya tshifhango kha vhupo ho imaho ngauri musi tshifhango tshi tshida tshi ya tshinyadza zwimela. Mashudumavhi ndivho yo fhelelaho nga ha tshifhango, na hune tsha dala hone na tshivhumbeo tsha hone a zwi koni u wanala kha dzi rikhodo dza meteorological.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe