iMoringa ngu Mutsi Losimanga

© Venkatx5
Sihlahla lesincane lesikhula-ngekushesha futsi lesicinile imoringa oleifera iphindze yatiwe ngesihlahla sendvukuyeligcoma, sibhidvolesibovu lesincane selihhashi, sibe sihlahla se oyili noma 'peperwortelboom' ngesi Bhunu. Sikhula sibesemkhatsini wemamitha lasihlanu kanye nelishumi nakubili ngebudze, sinesichongo lesicondzile kanye nemacembe laluhlata etinsiba lamise kwemchele wesambulelo. Timbali tingangemamitha lamashumi lamabili nesihlanu ngebudze tiphindze tikhokhe tigogo tetinhlavu letindze letincama letibovana lonsundvu. Noma titase India, Pakistan nase Nepal, le moringa ileifera iyahluma etifundzeni taseNingizimu Afrika eLimpopo, Free State, Mphumalanga, KwaZulu-Natali nase Goli.
Ngekusho kwesintfu sase Afrika nase Ndiya (iAyurvedic)umutsi we moringa ucishe unemacembe esitjalo lamakhulu lasihlanu nemashumi lamane langalapha noma avikele tinkinga temphilo letingaba makhulu lamatsatfu. Isetjentiswe iminyaka emaveni lase Mphumalanga etifeni letifana nesifo sashukela, sifo senhlitiyo, sifo sekuba netinhlayiya letibovu letincane emtimbeni, sifo sematsambo, sifo sesibindzi kanye nesifo sekuvaleka, tinkinga tesikhumba kanye nekucumbelana, nyalo itsatfwa ngekuti 'kudla-kwemandla'.
Lamacembe layimphuphu, timphandze, emagcolo kanye netigogo tetinhlavu letisengakavutfwa kusetjentiselwa kutsi kukudla lokulungele umtimba, elapha kushisa, emavithamini phindze avikele sicumbi-setinhlayiya. iMoringa yindlela yemavithamini, emaminerala ekudla, kanjalo ne esidi ye amino, kukwenta kudla lokuphelele kwema phrotheni.
Itfwele linani lelimcoka la vithamini C,E, potassium (K), iron(Fe) ne zinc(Zn). Ngekwengeta nje emacembe emoringa ayicalcium lekahle kahlulu (Ca) phindze atfwele vithamini A lophindze kalishumi (beta carotene) kuneticadzi. imphuphu ye moringa ingasetjentiswa njengendlela yekumelela emaphilisi eiron, phindze ngendlela yekwelapha tinhlayiya letibovu letincane. Inyama lebovu yenkhomo iphetse mabili ema mg eiron libe licembe lemoringa leliyimphuphu litfwele ema mg lamashumi lamabili nesiphohlong e iron.
eNdiya, emacembe emoringa asetjentiswa ekwengeteni kuphuma kwelubisi lwewesifazane kubomake labasebasha futsi avame kungetwa kusuphu yetinhlavu letincane letomisiwe letitindingilizi ngesikhatsi semkhuhlane kwentela kukhulisa kulwa naleligciwane. Lamacembe, emahlanga esihlahla, timphandze, timbali kanjalo nakutintfo letitsambile temantongomane noma tinhlavu tisakatiwe kwentela kunaka licembu letinhlayiya letilula, ema cardiovascula kanye nemagciwane esibindzi, nekunaka indlela yashukela engatini Kanye nemanti emafutsa. Kuphindze kwatfola tintfo tekuvikela emagciwane kanye kanye nesifo semaphaphu.
Emaveni lasakhula,lemphuphu yelicembe le moringa isetjentiswa kakhulu njengemutsi wemacembe, kunekudla kanjalo nakubantfu base Asia. Iphindze itsatfwe njengesengeto bantfu labanesifo sembulalave(HIV/AIDS) kusita emasotja futsi nekunaka tintfo letingahle tichakele.
Lokutsi nje imoringa ingahlanyeleka malula loko kuyenta ibengumutsi lotsatsa sikhatsi ngenca yemphilo lengasiko kahle-kumave lafana neSenegal kanye nase Benin belapha bantfwana nge moringa.
Tintfo temoringa tihambisana nekutsatfwa kwemacembe, imphumphu kanye nemaphilisi alokukhuhlutiswako kwemaphrotheni, tinhlavu te oyili, ematiya kanye nekwekunatsa kwetintfo letiphilako.Emacembe angavunwa ngekujuba ngetulu kwesitjalo uma lesitjalo sesikhule saba limitha, kushiya emasentimitha lamashumi lamatsatfu. Iyakhiciteka malula ngetinhlavu, kepha idzinga initrogen kuze ikhone kukhokha kahle. Itsandza emazinga esimo selitulu langasuka ku 25 kuya ku 30*C kanye nalokusemkhatsini, umhlaba-lodvonseke kahle, kepha angahluma kahle kumhlaba welubumba.

Inchazelo Yemutsi

Lwati lwalemfundvo kanye netidzingo telwati kuphela ngekutsi kungahle kungatsatfwa njengekucebisa ngekwemutsi. Lolwati alukahlelwa kutsi lumelele kucebisa ngekwemutsi noma kwelapha lokunikwa tati letibuke temphilo.

Translated by Phindile Malotana