Bateleur Eagle
Ingculungculu ye Bateleur

© Nigel J Dennis
Bateleur Eagle.

Le ngculungculu ye Bateleur ngiyona yatiwa ngengculungculu letsatsa tinyoka. Bateleur si French se ‘tightrope-walker’ (insontfo lecinile lehambako). Leligama lakhetfwa ngenca yekukhombisa kundiza kwayo.

Ligama

Ingculungculu ye Bateleur [Terathopius ecaudatus]

Kutiveta kwayo

Letinsiba tayo letimnyama letinalokumhlophe ngaphansi kweluphiko, buso lobubovu kanye nemilente kanye nemlomo lonelibala lelimnyama. Kungafani naletinye tilwane, iBateleur lensikati yinkhulu kunalendvuna. Tinsiba talenemnyaka ngebudzala ibateleur inelibala lelifanako lelinsundvu lotopele. Ngesikhatsi semnyaka wayo wesitsatfu, letinsiba ticala kujika tifane naleto taletindzala tibe libala lelimnyama, lelimhlophe nalelimphunga. Kungatsatsa iBateleur lesengakakhulu kahle iminyaka lesiphohlongo kutsi ihlume tonkhe tinsiba tayo letinsundvu iphindze itsatse sigaba sebudzala. Le bateleur inemehlo lansundvu lagegetelwe sikhumba sebuso lesingubovu logcamile, letekahle tinsiba. Uma unika indlela yekulinganisa, lemilente inebubovu lobufana nebebuso. Luphiko langetulu lalensikati linsundvu, ibe letinsiba tesibili tekundiza tivama kubamphunga.

Kudla kwato

Ingculungculu ye Bateleur icitsa sikhatsi lesimahora lasiphohlonga kuya kulayimfica ngekuhamba kwelilanga emoyeni tifuna kudla. Kudla kwato kufaka tinyamatane, emagundvwane lamancane, tinyoni, tinyoka, tilwane letifile, emanwabu kanye netilwane letifele emgwaceni.

Kwakhiwa

Lensikati itala licandza linye esilulwini lesihlala esihlahleni lesikhulu, lesinika kuvikeleka. Make ufukamela lelicandza abe lobabe ahlanganisa kudla netindvuku talesilulu. Ngalesinye sikhatsi, nomakunjalo, lobabe uyafukamela naye. Emva kwekufukamela emalanga lamashumi lasihlanu nakubili kuya kumashumi lasihlanu nemfica, umntfwana we ngculungculu yeBateleur uyaphuma. Emva kwemalanga lalikhulu nelishumi, lolotelwe uyaphuma esilulwini asishiye, kepha uchubeka atfole kudla kubatali bakhe emalanga lalikhulu. Emantjwele lamapesenti lamabili lakhona kufika ebudzaleni.

Kutiphatsa kwayo

Ingculungculu ye Beteleur ihlala ngatimbili imphilo yato yonkhe esilulwini sinye iminyaka leminengi. Letindzala letingahlali ngatimbili tivama kubonwa ngasendzaweni lenetilulu. Lenanyoni ayicoshwa nguleto letihlangene futsi ayisiti. Le bateleur ivama kubonwa ngetikhatsi letimfisha, kundiza lokucondzile lokuyindlela leyentiwako yekutingela. Tinyoni tingagcina emakhilomitha lamakhulu lamatsatfu ngemahora lasiphohlongo ngebudze ngekuna kudla ngelilanga. Ngenca yetindzawo letichutjiwe letibukwe ngelilanga linye, inombolo yaletingculungculu emahlatsini kulula kuyicambela esigodzini lesise sub-sahara yala Afrika, kepha inombolo yato etindzaweni lapho tikhonakhona tiyehla. Sikhatsi sekuhlangana emoyeni letisikhombisako siyakhanga, ngekuya etulu tidayive lendvuna nalensikati. Lensikati igicika ngelimtimba wayo wangemuva, avete tingalo takhe bese ugicikela ngasekudla sakhe abelomdvuna engca ngekungamlimati. Kungalandzela -umholi kungenisa nekugicika emoyeni, futsi kungaba ngema degree lamakhulu lamatsatfu nemashumi lasitfupha emaceleni’tintfo letigubhile’ letigicikako, lokuvama kupheketelwa timphama letinemsindvo wetimphiko letihlangene. Lonamsindvo ungeviwa bantfu labakhashane. Konkhe loku kungapheketelwa kukhala lokukhulu. Ema bateleurs avama kotsa lilanga. Tima ticondze bese tibamba timphiko tato ticondze ngasemaceleni, time indlela lehlukile lenhle, bese tilandzela lelilanga.

Indzawo yato

Le bateleur ihambela kakhulu eAfrika leseningizimu lese Sahara Desert lapho kute khona emahlandze lamakhulu. Itsandza tindzawo letivulekile – letinetjani kanye netihlahla letihlangene letincane. Incishisiwe noma ayisatfolwa etindzaweni letiningi letisenyakatfo ye Afrika.

Lapho titfolwa khona

Le Beteleur yengculungculu itfolwa kuyoyonkhe iAfrika yeningizimu yase Sahara. Icolela tihlahla kanye nemahlashana.