U Ḓivha Robben Island

Mahayani

©David Fleminger
Kusi hoku kuna vhathu vha 150 vhane vha dzula hone lwa tshoṱhe. Hune havha na vhashumi vha Museum, vhaendedzi vha khothoni, vhashumi vha u ṱhogomela zwiendedzi zwa maḓini, vhano ṱhogomela Lighthouse, vhashumi vha u shuma u thola vhathu na miṱa ya kale na kale. Ndi tshi tshavha tshiṱuku nga maanḓa, fhedzi huya takadza. Vhana vha tshimbila vho vhofholowa vha tshi ya kha dzinwe dzi nnḓu, miṋango iya litshwa isongo loḓelwa, tshifhinga tshi tshimbila nga zwiṱuku azwo ngo ḓoweleya. Hu tou nga Canada.
Kusi kuna nnḓu dza 100, dzo dzulaho nga nḓila yo vuleaho kha lurumbu lwa gondo ḽihulwane. Nnḓu inwe na inwe ina ngade na magokoko a u kelela maḓi a mvula. Vhathu vho no swika 40 vha dzula vho ḓi valela zwine zwa ita uri tshiṱangadzimeni vhusiku hu ofhise. Charlé, ano shuma posoni, o mbudza uri u langa marifhi ano swika 2000 nga ṅwedzi, nahone poso ya tshiṱangadzimeni yo no pfufhiwa na pfufho nga mulandu wa u shuma. Vha kereke ya Anglican, ine zwazwino yo no vha Dutch Reformed, vha kha ḓiita zwa kereke luvhili nga ṅwedzi.
Vhukati ha kusi ndi Ledewinkel kana fhethu ha uvhea zwithu. Hafha vhadzulapo vha wana zwishumiswa, hafha vhana vha ya dina kha vharengisi nga u dzulela u ṱoḓa maḽegere. Tshitupu tshine tsha vha uri tsho vulea hu dovha ha shuma sa fhethu hune ha farelwa miṱangano hone, ho vhewa na maṱafula a pulastiki kha nyambedzano dza nga madekwana. Tsini na vhengele huna mudavhi, na fhethu ha u tambela golf zwine vhathu vha Afrika Tshipembe vha zwi vhidza uri putt-putt. Ho vha hu tshi khou fhaṱelwa uri vhalindi vha khotho vha kone u ḓitakadza, nahone hu kha ḓi vha ha vhuḓi.

Zwifhaṱo zwi sa Vhambedzwi

©David Fleminger
una bambelo ḽihulwane, nga murahu ha luvhondo luhulwane ndi hune vhana kanzhi vha fhedza hone masiari avho: vha tshi khou ḓi ṱhaṱha nga ḓuvha vha khou tamba kha conrete vha tshi khou sukumedzelana maḓini. Hoku kusi ku dovha kwa vha na mudavhi wa Rugby na fhethu ha Cricket, hune ho vha ho fhaṱiwa nga ma British (hu nga vha nnyi).

Hetshi tshiṱangadzine huna creche na tshikolo tsha fhasi, hune havha na vhana vha 23 na madededzi mavhili. Ahuna secondary, vhana vhahulwane vha fanela u tou pfuluwa kana vhaya Cape Town kana vha fara tshikepe tsha nga matsheloni tsha ḓuvha ḽinwe na ḽinwe. Hezwi zwi vhonala zwi tshi konḓa, fhedzi naho zwo ralo huna tshinwe tshiṱori tsha ṅwana we avha a tshi khou ita murole wa vhu fumi na vhuvhili, we abalelwa uya u nwala mulingo wawe wa mafheloni a nwaha ngauri lwanzhe lwo vha lo kwata. Zwe zwa ḓo itea vha vhulanga zwithu zwa muyani vho tou rumela helicopter uri iḓe u mudzhie!
Kha dubo lwa vhukovhela ha kusi, hune havha ho lavhelesana na Bloubergstrand, ndi hune ha dzula Governor na parsonage. Hezwi ndi zwifhaṱo zwi sa vhambedzwi zwo vha hone nga tshifhinga tsha Victorian, zwino huya kona u dzula na itelwa dzi conference na nnḓu ya vhaeni (hune hu tendelwa vhaeni vhane vho tou rambiwa).

Zwine zwa Takadza Musi u tshi Khou zwi Vhona u Kule

©Roger de la Harpe
Wa vhuya wa fhira kha kusi, nḓila imbo ḓi ya kha tshanḓa tsha uḽa ya vha i tshi khou kha vhukovhela hune havha magumo a tshiṱangadzime, tsini na maḓi, mbonalo ya hone iya akhamadza. Nga hangei uya kona uvhona Table Mountain, Devil’s Peak na Lion’s Head zwi tshi khou vhonala nga lwa mupo. Musi u tshi khou ḓi ya phanḓa mutshimbidzi waṋu uḓo ni sumbedza tshikepe tsha Van Riebeeck tsha kale, hune ha vha WW2, he havha hu tshi dzula zwishumiswa, concrete WW2 na zwithu zwine zwa vha uri ndi zwa zwino (mbalo ya Fong Chung. 11, ye ya vha i tshi shuma nga 1975).
Mashudu mavhi bisi ḽi mbo ḓi rembuluwa, ḽa tshimbila fhasi ha tsha Minto Hill, wo livha Lighthouse. Uya kona u vhona zwifuwo zwi tshi kha pfulo, hune hu si kale wa kona u vhona hune ho dala nga mahatsi Bluegum plantation. Kha tshikwara tsha crest huvha huna lighthouse. Yo fhaṱiwaho nga 1865, ina range ya 24 sea miles na 1.5 kW lamp. Tshedza tsha hone tshi ya kona u vhonala, tsha vha na second 5 kha second dza 7 dza tshedza.
Ndi ya tshi zwino sa tsumbo ya mulilo wa ma Dutch vho vha vha tshi funga henefha lwa minwaha ya 300 yo fhelaho. Ha vha na radar station, na De Wall gun battery na tshimela tsha u bvisa maḓi, tshine tsha isa maḓi avhuḓi kha tshiṱangadzime. Bisi ḽi ya isa phanḓa na u tshimbila nṱha ha tshikwara, ḽa fhira huṅwe he havha hu tshi khou ṱoḓa u itwa golf course ra kona u humela kha kusi. Nnṱha ha dorobo, hune ha vhonala u nḓilani huna mavhiḓa a vhuvhili hune havha na mavhiḓa a mapholisa na madokotela vhe vha vha vha tshi shuma kha mishumo yo ḓoweleyaho. Wa vhuya wa vhuya kusini bisi ḽi mbo ḓi khonela kha tsha monde ḽa vhuyelela khothoni.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe