Zwimela Zwine zwa Sokou Mela kha Tsimu ya Muṱokola

© Louise Brodie
Hezwi zwi mela zwine zwa vha zwi sina mushumo zwi a vhewa nga zwigwada zwo no nga broadleaf, mahatsi, perennial or annual. Fhethu hune havha na miṱokola fhedzi ho oma hu athaba musi hu vhuria ha sokou thoma u mela zwithu zwine zwa sa vhe na mushumo na fhethu hune ha sheledzwa hu vha ho ḓalesa mahatsi na reeds. Vhabveledzi vha fanela u zwiḓivha uri u hula ha zwithu zwo fhambananaho sa tsumbo, kana ndi miri ine ya mela nga tshifhinga kana yo no sokou mela mahatsi na one atshi wela henefho aya fhambana. Maṱari ane avha a mushonga uri a shumiswe kha mahatsi hao aya fhambana. Zwa u isa phanḓa na u shumisa zwithu zwine zwa vhulaha mahatsi zwi nga hulisa mbalo ya zwimela zwine zwa sokou mela zwi songo ṱavhiwa.
Tshifhinga tsha u kona u sedza uri ndi lini hune ha fanela u shumiswa zwithu zwa u vhulaha ndi tsha ndeme ngauri arali zwa sa itwa ngauralo hu nga vhulaiwa na miṱokola ine ya kha ḓivha miṱuku. U kaṋa u dzula u tshi khou langa nga murahu ha musi tshimela tshi saathu thoma u ṱuma lurere zwi ya fhungudza u ḓala ha zwimela zwi sina mushumo. Nga afha vho, u bvisa zwimela zwine zwi sa vhe na mushumo zwi ya ita uri mavu a lavhelesane na ḓuvha zwa sia mavu atshi khou ḽesa maḓi. Kha miṱokola ine ya vha yo ṱavhiwa kha dzi ndu nduma, zwa u fafadzela na manyoro zwi nga gidima zwa kona u ḓisa tshiko tsha maḓi.
Zwa u hana mishonga ha zwimela zwine zwa vha zwo sokou mela ndi vhuthada vhuhulwane, zwino ndi zwa ndeme vhukuma u shumisa zwithu zwine zwa ḓo kona u langa zwimela zwine zwa sokou mela zwi songo ṱavhiwa. Hezwi hu vha ho kateliwa zwishumiswa, maanḓa na zwithu zwa biology. Tshiphiri tsha u kona u langa zwimela zwine zwa vha zwo sokou tou mela ndi u shumisa nḓila nnzhi wo dzi ṱanganisa uri zwimela hezwi zwi songo hana ufa.
Inwe nḓila ya u kona u langa hezwi zwimela ndi u zwi tendela zwa hula nga nḓila ine zwa funa ngayo uri hu songo vha na mutatisano khazwo. Inwe nḓila yo fhambanaho ndi uṱavha zwimela zwine zwa vha uri ndi zwa u tsireledza zwimela zwihulwane zwo no nga miri kana mitshelo. U thivhela u thoma ha mbeu hu nga ṱavhiwa dzi Oats sa zwone zwa u tika tshimela tshihulwane. Hay kana silage zwi nga itwa zwi tshi bva kha oats kana zwimela zwine zwa sa vhe na mushumo. Hono waniwa na mulching, zwinwe zwa zwimela zwine zwa kona u tika zwimela zwihulwane zwi ya kona u langa u hula ha zwimela zwine zwa sokou hula zwi songo ṱavhiwa.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe