Tsheṋe i dzhiiwa nga vho rabulasi sa tshimela tsha tsumbo. Zwimela zwihula fhethu hune zwa vhona huna zwiḽiwa zwine zwa zwi funa na kha nḓowelo ine zwo ḓowela khayo.
Tshene i sumbedza uri huna dzi mineral kha mavu na u kona u bvisa nḓivho ya pH, na u farana ha mavu hune ha balela u dzhena leyara nga maanda kha mavu a vumba.
Frederick Clements, muḓivhalea wa ḽa U.S. botanist u amba hezwi: "tshimela tshinwe na tshinwe ndi tsumbo sa zwine tshimela tshinwe na tshinwe tshitshi vha kha mbonalo ya nyimelo ine tsha khou hula khayo, zwine zwa ḽiwa nga nyimelo. Masiandoitwa zwoṱhe zwine tshimela tsha sumbedzisa zwone zwi ya fha mbonalao ya uri zwi khou shumea."
Tsumbo ya khwiṋe ndi mahatsi a u ṱavhanya (Cynodon dactylon) ane a funa mavu o tumanaho na mahatsi ane a nukha ane ahula kha mavu ane avha na nitrogen khulwane. Clover i wanala kha mavu ane avha na nitrogen ire fhasi.
U Langa Hani Tshene
Zwa u langa tshene ndi zwithu zwine zwa dina vhukuma kha bulasi. Inwe nḓila ine ya shuma ndi u i tupula nga mitshini. Hezwi unga zwiita na nga zwanḓa kana nga zwishumiswa. Sa tsumbo tsheṋe inga tupuliwa nga blowtorch yo tumiwa kha ṱiraka nga murahu. Zwi ya shumiswa hune ha vha ho ṱavhiwa miroho, nahone zwi ya ḓura zwa dovha zwa vha khombo.Na u tupula zwi ya thusa u langa. Zwa ita uri na mavu a dzule o thaba, zwa thivhela u tshinyadziwa ha murotholo zwa ḓisa na manyoro kha mavu.
Mulch ndi zwithu zwa mupo (tsumbo. straw, zwimela zwa u vala, bark) na maplastic anga shuma. U fanea u ḓivha nga ha nḓila dza u shumisa arali hezwi zwi tshi tendelwa. Mapalstic afanela u bviswa musi hu tshi fhela khalanwaha, aya a laṱiwa nga nḓila yone.
Zwimela zwa u Tika Zwimela Zwihulwane zwi ya Fhungudza Tsheṋe
Zwimela zwa u vala zwimela zwihulwane (zwimela zwine zwa hula tsini na tsini kana zwine zwa vha zwo ṱavhiwa vhukati) zwi ya fhungudza tsheṋe. Mavuni ha ṱavhiwa zwimela zwine ha fhedza hu tshi khou sala hu sina tshikhala tsha u mela ha zwinwe zwimela, zwi dovha zwa thusa na kha u vhona uri zwimela zwo tavhiwa zwo ḓala bulasini.Musi u tshi khou ṱavha zwimela zwine zwa shuma u vala zwimela zwihulwane, muhumbuo muhulwane ndi wo ita uri mavu avhe na mutakalo, hu sini uri hu kaṋiwe kana zwifuwo zwiḽe. Zwimela zwine zwa vha uri zwi ya ḓivhea kha u thusa mutakalo wa mavu hu vha ho katelwa legumes na clovers.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe