Tshaka dza Pfulo ya dzi Legumes

© Gary D Robson
Lucerne dzo khethekanyiwa uya ngaha khalanwaha ya u dudela na ya u rothola, zwi tshi khou bva uri dzi hula kha ifhio ine ya vha uri dzi do hula zwavhudi. U fanela u nanga pfulo yo teaho ine ya do kona u mela kha mutsho wa bulasi line ya khou tavhiwa khayo. U nanga ine ya vha ya vhudi uri i kone u mela bulasini, uvha hone ha madi na lushaka lwa mavu. U fhedza u shumiswa ha dzi legume zwi fanela u sedziwa musi hu tshi khou tavhiwa pfulo - i do shuma musi hu tshi khou fuliwa kana sa furu na silage.

Legume Pfulo ya Afrika Tshipembe

Ndi tshimela tsha musi hu tshi khou dudela tshine tsha vha tsha maimo anntha, dzothe dzi i soybeans kana cowpeas zwi nga shumiswa musi hu tshi khou liwa zwimela zwa pfulo. Cowpeas i vha i na 14 - 24% ya protein, zwi tshi khou bva kha tshifhinga tshine tsha vha uri tshi khou hula nga tsho.
Lucerne ndi tshimela tsha khalanwaha ya musi hu tshi khou rothola u swika hu tshi swika na tshilimo hune ha vha na protein ya 16 - 18%. Pfulo ya lucerne i ya tavhiwa nga vhunzhi fhedzi kanzhi dzi vha dzi tshi khou shuma u ita furu naho huna uri i tshi hula hune ha vha uri ho oma kha zwinwe zwipida zwa Afrika Tshipembe.
Dzinwe dzi legume dzine dza divhea dza khalanwaha ndi Medicago na clover species Western Cape na white na red clover kha vhupo hune ha vha uri ndi ha nntha na hune ha vha hu tshi khou tou sheledziwa.

U Langiwa ha dzi Legume sa Pfulo

©Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO)
Dzi legume dza pfulo dzi toda u langiwa. U fanela u dzudzanya zwifuwo kha nwaha wa u thoma u fhungudza uri dzisa tou la zwithu zwothe nga murahu ha musi wo tavha. U swika pfulo i tshi thoma u mela, wa kona u tevhela u fuliwa luthihi kana luvhili tshilimo/kana tshifhefho.

‘Pasture bloat’ kha zwifuwo zwi vhangiwa musi hu tshi vha hu tshi khou paliwa zwine zwa fhira 50% ya dzi legume, nga maanda white clover na lucerne kana musi zwifuwo zwi tshi khou la pfulo ine ya vha uri yo thaba. Unga kona u engedza zwithu zwine zwa vha uri zwo oma wa kona ufha dzi anti-bloat lick.

Dzi legume dza pfulo ndi vha dzi tshi khou bveledza lwa minwaha miraru uya kha mitanu ubva hafho wa kona u zwilimela. Dzi nitrogen dzine dza vha dzi tshi khou bva kha mavu na tshimela dzi vha dzi si tsheho. U nyora zwinga fhungudza zwau limela fhasi. Phosphate, potassium na pH ya mavu ndi zwa ndeme kha legume.

Zwa ndeme: ndivho hei ndi ya u gudisa na ufha vhathu ndivho azwi faneli u tanganiswa na zwithu zwa u tavha, arali u tshi khou toda ndivho ine ya vha uri yo fhelela u fanela u ama na vhadivhi vha zwiliwa zwa zwifuwo na vhane vha divha nga ha mbeu.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe