U Thavhelwa na u Fhungudza ha Malwadze

© Chris Daly

Naho huna uri u ṱhavhelwa ha malwadze zwi vhonala hu zwone zwine zwa khou fhungudza malwadze azwi iti uri khuhu dzi si lwalwe. Huna dzilafho ḽo khetheaho, sa tsumbo ḽivha ḽo tou lifhanyiswa na manwe a malwadze hu si malwadze oṱhe. Na u ṱhavhela naho hu a bala arali huna uri ho mbo ḓi ṱaha vhunwe ha vhulwadze.

Uri hu bve mvelelo dza vhuḓi u ṱhavhelwa hu fanela u ita tshipiḓa tshihulwane tsha u thivhela malwadze hune ha fanela u thusa na kha u tsireledza, dzi tshika na u sa vha na mathada kha fhethu hune ha bveledziwa dzi khuhu vha bveledzi vhafanela u shuma na vha ṱhavheli uri vha kona u fhedza malwadze mahulwane ane avha khombo. Musi u tshi khou renga khuhu ine ya tou vha na ḓuvha lithihi kana ine ya vha na vhege dza 18 vha fanela u ṱoḓa ṱhanziela ya yo ya mutakalo u sumbedza uri yo ṱhavhelwa.

Dzi Nḓila Dzine dza Itwa

Nḓila dzo ḓoweleyaho dzine dza shumiswa u tshi khou ṱoḓa uri khuhu dzi ṱhavhelwe ho katelwa na u fafadzela kha maṱo kana u nwa maḓi. Musi hu tshi khou fafadzelwa, mushongo uya ṱanganiswa na maḓi wa kona u fafadzela kha khuhu. Vha fafadzeli vha fanela u dzhiela nzhele uri dzi nwe dza dzi khuhu dzi vha dzi tshi khou sokou fhufha fhufha.

Zwino ufanela u tou fafadzela nga zwiṱuku hu si zwinzhi zwinzhi. Khuhu dzi fanela u fafadzela nga matsheloni hu saathu fhisa na musi huna muya.

Musi hu tshi fafadzela kha maṱo mushonga uya fhela maanḓa kha maḓi zwine wa fanela u shumiswa kha tshithu tshithihi muthu ane azwi kona ndi ene ane afanela u zwita uri akone u vhona uri mushonga wo dzhena. U fafadzela kha ḽiṱo zwi ya shuma nga maanḓa arali zwo itwa zwavhuḓi, fhedzi zwi vha mushumo muhulwane kha vhanwe vho rabulasi ngauri khuhu dzi vha dzo ḓala na uri dzi fanela u fafadzelwa dzoṱhe.

Unga shumisa mushonga na musi hu tshi khou nwiwa maḓi. Uri hu vhe na mvelelo dza vhuḓi vha ḓivhi vha Afrika Tshipembe vha ri u fanela u bvisa maḓi lwa awara dzo no swika mbili wa kona u a vhuisa ana mushonga ngauri dzi ḓo vha dzina ḓora dzi ḓo tea u nwa.

Fhethu hune ha fhisesa azwi na mushumo uri u bvise maḓi u nga tou a engedza uri khuhu dzi vhe na fhethu hunzhi hune dza do tea u nwa hone. Maḓi asina mushonga dzi fanela u a fhiwa nga murahu. U fanela u ita uri u kone u vhona uri dzoṱhe dzo nwa na maḓi.

U Bvelela

Musi dzi tshi fhedza u nwa dzi fanela u lavheleswa uri dzoṱhe dzo ṱhavhelwa naa. Khuhu dzi fanela u vhonala nga murahu ha maḓuvha mavhili kana mararu uri mushonga u khou shuma.

U vhonala uri u khou shuma zwi nga dzhia maḓuvha ano swika sumbe zwi tshi bva kha mushonga we wa ḓo shumiswa tsumbo dza hone dzi vhonala nga phosho ine dza ita, u tshinisa ṱhoho, maṱo oḓalaho maḓi. Dzi nga ṱolwa na kha malofha u vhona uri mushonga wo dzhena na.

Mushonga u nga vha u songo shuma arali hu sa vhonali tshithu. Hu fanela u kwamiwa vha ḓivhi arali tsumbo dza hone dzi tshi vho sumbedza dzi sa fhedzi.

U Balelwa

Vha South African poultry Association vhari hu vha hu u khakha ha muthu musi mushonga u songo shuma:

Mushonga u fanela u vheiwa fhethu hune ha vha na dzi temperature nṋa 4-8°C. Hu fanela u shumiswa tshirothodzi uri dzi dzule dzi tshi khou rothola musi dzi tshi khou tshimbidzwa arali dzo no swika bulasini dzi fanela u vheiwa kha dzi firigi. Musi dzi tshi swika bulasi u fanela u thogomela uri dzi kha ḓi rothola.
Mushonga u fanela u tsireledzwa kha ḓuvha ḽine ḽa tou fhisa twhii.
U fanela u sedza uri dzi khou tshinyala lini.
U fanela u tanganisa mushonga nga ndila ye zwa ambiwa ngayo.
Mushonga u fanela u shumiswa nga u ṱavhanya u tshi tou fhedza u ṱanganyiswa.
U fanela u shumisa wo eḓanaho.
U fanela u shumisa wa vhukuma, ngauri huna malwadze manzhi ane avha hone.
U fanela u shumisa nga tshifhinga tshone, ngauri minwe ya mishonga ai shumi kha khuhu ṱhukhu, zwine zwa amba uri i fanela u shumiswa nga nḓila. Na uri adzi tei u ṱhavhelwa arali dzi tshi vho lwala.
U fanela u dzhiela nzhele uri vha shumisi vha mushonga vha ya zwiḓivha.
U fanela u vhona uri dzoṱhe dzi wana mushonga wo no eḓana, hu si hezwi zwine dzinwe dza ḓo vha dzo wana munzhi dzinwe dza wana ṱhukhu nga maanḓa arali hu tshi khou shumiswa hedzi zwa u fafadzela kana zwa u nwa ha maḓi.
Arali mushonga u tshi khou shumiswa nga u nwa ha maḓi, maḓi afanela uvha asina Chlorine ngauri iya khakhisa kha zwishumiswa zwo shumiswaho uita mushonga.
Adzi faneli u fhiwa dzi Antibiotic musi dzi tshi khou ya u nwa mushonga ngauri i nga tshinyadza.
A i faneli u fhiwa mushonga lwo no fhira luvhili.
Khuhu dzine dza vha dzi na manwe malwadze adzi tei u fhiwa hoyu mushonga kana dzine dza vha na mutsiko. Kuḽele ku si kwavhuḓi, manwe malwadze ngauri dzi ḓo balelwa u dzhia hoyu mushonga.
U fanela u nwala uri ho shumiswa mishonga Ifhio, uri u ḓivhe uri dzi ḓo fhiwa lini minwe mishonga.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe