Ndila ya u Dzudzanya Bulasi

© USAID Africa Bureau

U kona u dzudzanya tshivhumbeo tsha bulasi ndi zwithu zwine zwa vha zwa ndeme kha u kona u langa bulasi lau. Zwi nga si tou kwama fhedzi u langiwa ha bulasi, fhedzi zwi ya kona u kwama luvhilo nau kona u dzhia tsheo zwo leluwa zwo katela na mithelo ine rabulasi afanela u i badela.
Musi u tshi khou toda ndila ine ya vha ya u kona u langa bulasi, u fanela u sedza zwa uri tshelede ihone na, lushaka lwa zwa u fuwa, thodea dzine dza todea kha u fuwa, vhudifhinduleli, mbuyelo u kovhelana kha vhane vha langa, u dzhisa tsheo na u dura na zwine zwa kwama muthelo.

Arali u tshi khou toda u nanga zwine zwa do vha na mushumo u fanela u toda tsivhudzo ubva kha vho ramilayo, kana vhane vha divha nga zwa masheleni, vho ra dzi bannga na vhane vha divha nga ha muthelo. Zwinwe zwine wa nga tea u zwi divha zwo nwaliwa fhasi.

Zwa u Shumisana na Vhanwe ni Tshi tou vha Tsini na Tsini

Bulasi li vha li la muthu muthihi (ene mune rabulasi) ane a langa bulasi. Mune wa hone u fanela u vha na mbalo ya VAT na hone ndi ene ane avha na vhudifhinduleli kha tsheo dzothe dzine dza kwama bulasi, na zwothe zwine zwa vha zwo xela, fhedzi uya vha na mbuyelo musi bulasi li tshi vha na profit.

U Shumisana na Vhanwe Vhathu kha Bulasi

U shumisana na vhanwe vhathu zwi vha zwi tshi khou kwama ubva kha vhathu vhavhili u swika kha 20 na hone vha vha na maanda a u vha na tshelede. U xelelwa, u vhila na mbuyelo zwi ya kovhelwa vhathu vhane vha vha vha tshi khou shuma vhothe na hone vhothe vhana vhudifhinduleli ha u langa bulasi. U shumisana zwi fhela musi munwe muthu atshi bva kana afa.

Bulasi sa Khamphani

Musi bulasi li tshi khou di hula, u dzudzanya na u shuma kha lo zwi tshi tou nga khamphani zwi nga vhuyedza mulayo wa u fana na muthelo. Mirado ya khamphani (vhafara mikovhe) vha ya kovhekana mbuyelo ine iya da nga u kovhelana.
Zwa khamphani hu vha hu tshivhumbeo tsho dzulaho zwavhudi nahone tshinetshi ya tenda na u hula. Tshi ya kona u swikelela u vha na masheleni manzhi, tshi ya langiwa nga bodo ya vhabveledzi nahone atshi swiki hune tsha ima arali murado muthihi anga lovha.

U Shumisana

Zwa u shumisana zwi vha zwo thomiwa nga zwigwada zwa vhathu vho diimisaho nga vhothe, vha nga vha vha tshi swika sumbe, vhane vha vha na thodea nthihi na u divhudza- sa tsumbo u tshi khou thoma mushumo wa u ita dzi juicy. Hedzi thodzea dzi nga toda zwithu zwine zwa nga mbeu kana zwiliwa zwi sa duri uri hu kone u vha na maanda matuku.
Hezwi zwi nga kona u swikeleliwa nga zwigwada zwa vhathu u fhira muthu muthihi. Mushumo muhulwane wa u shumisana ndi uri vhathu vha kone u kovhekana mishumo, u fhira uri hu shume muthu muthihi. Mushumo kana tsheo ya zwa u langa tsheo zwi itwa nga muhulwane wa vha shumisani.

Bulasi sa Trust

Kanzhi trust i itwa kana u sikiwa nga ndivho ya zwa muthelo na ifa (nga maanda kha nyimelo ya milandu ya vhana vhare fhasi ha minwaha ya 18) nahone zwi ya vha zwi tshi khou kwama mirado ya 20, vhane vha fhedza vha tshi khou vhidziwa trustee. Hedzi dzi Trustee dzi ya vha na maanda kha u langa trust. Musi trustee i tshi fa uya phanda ya trust zwi vha zwi tshi khou bva kha mulayo wa trust.

Ushumisana ni Tsini na Tsini

Hezwi ndi tshivhumbeo tsha vha sinaho ndivho kha bulasi zwine zwa vhuyisa khamphani, fhedzi zwi sa tou kondisa ngauralo. Mirado ine ya nga fhambana ubva kha 10 vha vha vhasina vhudifhinduleli ha u kona u vhila kana u u xelelwa nga nnda ha musi vho sainiwa sa dzi sponsor.
Mbuyelo i khethekanyiwa uya nga ha zwine zwa vha zwo nwaliwa fhasi zwa u tendelana na hone mirado yothe iya dzhenela kha u nanga na u dzhia tsheo. Nahone hezwi azwi litshi u shuma arali munwe wa murado a fa.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe