Musi hu tshi khou Kaṋiwa Nḓirivhe

©Louise Brodie
Musi u saathu kaṋa u fanela u ḓivha zwine wo lugisela zwone kha u kaṋa. Hezwi zwi katela zwithu zwine zwo lavhelelwa nga vhunzhi, ḓuvha ḽine ha ḓo kaṋiwa ngaḽo, mbalo ya vhashumi ine ya ḓo ṱoḓea, zwishumiswa zwine zwa ḓo hadzimiwa, zwine zwi namela zwa ḓo ṱoḓa musi dzi veini dzi tshi iswa kha vha rengisi. Hu fanela u itwa na nḓila dza u kona u fhungudza ku hwalele kwa dzi nḓirivhe hu tshi khou shavhiwa uri dzi nḓirivhe dzi nga vhaisala kana u dzhena zwitzhili.
Zwishumiswa zwine zwa vha zwi tshi khou ṱoḓea hu vha ho kateliwa:
Maṱiraga ane avha na mabini a u vhea dzi nḓirivhe.
Makasi a u kaṋela na shears ya mushumi munwe na munwe.
Khadi ya u vhea kha kasi u sumbedza mbalo ya nḓirivhe dzo kaṋiwaho.
Zwa thuso ṱhangeli na dzi banditshi.
Zwa u kona u ṱola swigiri kha nḓirivhe.

Zwa u Kaṋa nga Zwanḓa Ndirivhe

©Louise Brodie
Zwiṱokola zwi fanela u geriwa zwa vhewa kha makasi a u kaṋela. Makasi haya kanzhi avha o dzula kha nga fhasi tsini na muri. Musi kasi ḽi tshi ḓala ḽi iswa kha ṱiraka. Ma bini adzi nṋirivhe a vha a maplastic mahulwane kana dzi khonthina dza tsimbi dzine dza vha 5-6 ton fhedzi dzi vhewa dzi ṱhukhu hu tshi khou shavhiwa u vhaisala na u ita juice na u sina ha juice. Vhanwe vhabveledzi vha funa zwa u tou isa makasi kha vha rengi vha tshi khou shavha uri dzi ḓo vhaisala kana dza ita juice.
Nḓirivhe dzi fanela u iswa kha vha rengi nga u ṱavhanya adzi faneli u litshwa dzo ima ḓuvhani kana hune ha khou fhisa. Arali zwo ralo, juice inga thoma u itea. Potassium metabisulfite (K₂S₂O₅) inga shelwa kha nḓirivhe tshena hu tshi khou shavhiwa uri iḓo ṱavhanya u tshinyala. (Fermentation ndi musi juice i tshi vho nga halwa. Zwi langiwa nga u shelwa yeasts nga murahu ha juice ya nḓirivhe yo no vhewa ha u rothola ya vhewa kha mathannga.) Musi nḓirivhe dzi tshi swika kha murengi, zwiṱokola zwi ya sedzuluswa na maṱari, matanda na nḓirivhe dzine dza vha uri dzo sina dzi abviswa nga murahu ha musi dzi nnḓirivhe dzi tshi putedzwa uri dzi ite juice.

Musi u tshi Khou Kana nga Mitshini

Mukaṋi a nga kaṋa nga mitshini, hezwi zwiitwa kha zwine zwa vha uri zwo khethea zwiitwa kha nḓirivhe dzine dza vha dzi nzhi vhukuma kana dzine dza vha uri dzo anwa dzi nzhi. Matanda aya bviswa kha muri mitshelo ya kona u vhewa kha mabini ane avha kha mutshini ngeno maṱari atshi khou bviswa nga muya une wa vha munzhi.
Zwine zwa takadza vhukuma kha hezwi ndi ngauri u shuma nga mutshini – nḓirivhe dzi ya ṱavhanya uya kha murengi u fhirisa zwa u kaṋa nga zwanḓa. Fhethu huhulwane kha miṱokola hu nga kaṋiwa nga ḓuvha ḽithihi, ahuna mushumo munzhi nahone hu nga kaṋiwa hu tshi khou rothola nga matsheloni. Hezwi zwi thusa kha uri nḓirivhe dzi ye dzi tsha kha tshiimo tsha nnṱha.
zwine zwi sa vhe zwavhuḓi kha u kaṋa nga mutshini hu ya vhaisala nḓirive nnzhi na matsinde na zwine zwa vha uri zwo vhaisala zwi kaṋiwa na zwine zwa vha na mutakalo.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe