u kona u vhona vhuthada nga ku pfele

© Chris Daly

Nga nnḓa ha u shumisa maṱo, vho rabulasi vha fanela uvha na dzinwe nḓila dza u kona u vhona vhuthada.

U shumisa nḓevhe

U thetshelesa khuhu. Musi dzi tshi khou sokou lila dzi sa fhedzi zwi amba uri huna vhuthada. Hu nga vha huna phondi, sa magwitha, kana ṋowa dzi tshi khou tswenya khuhu, ndi zwone zwine zwa ita uri khuhu dzi vhe dzi tshi khou sokou gidima gidima dzi tshi ṱoḓa madzulo.
U fanela u thetshelesa mikosi, na u atsamula, u hotola na u balelwa u fema zwine zwa nga vha zwi tshi khou itwa nga zwinwe vho zwo no nga ammonia na manwe malwadze.

U shumisa ningo

Arali u tshi balelwa u dzula nḓuni ya dzo nga mulandu wa uri huna muya usi wa vhuḓi na khuhu dzi a balelwa. Ufanela uya kha tshiimo tsha dzi khuhu, u fembedze uri u kone u pfa zwi khou nukhaho. Muya u fanela uvha mufhe nahone a hu faneli uvha na gomelelo. Buse ḽi ya ita uri dzi balelwe u fema zwenezwo zwa ita uri dzi kone uvha na vhulwadze ha Escherichia coli, zwine zwa isa kha u kavhiwa hu hulwane.
Ammonia ine ya pfesa i sumbedza vhuthada ha ku nwele kwa maḓi, nga nnḓa ha u konḓa kha ningo, iya dovha ya ita uri lukanda na maṱo zwi si vhe zwavhuḓi. Ngauri ammonia ivha yo no tshinyadza tsukanyo ya khuhu nga murahu ha musi u tshi fembedza. Khuhu ṱhukhu ndi dzone dzine dza vha khomboni ya ammonia u fhirisa khulwane.

U shumisa mulomo

U fanela u thetshela na u fembedza maḓi. Maḓi na tshithu tsha u aka zwi fanela uvha zwo kuna lune uya kona u zwi nwa na iwe muthu. Hezwo zwiitwa na kha tshine tsha vha tshina maḓi. Maḓi ha faneli uvha ana chlorine ngauri zwi ita uri i lwale tswiyo.
Zwiḽiwa zwine zwa vha na muthetshelo zwi fanela uvha na Mycotoxins ine iya vhanga vhunzhi ha malwadze ya ita uri dzi si khwaṱhe. Muṋo wa ḓalesa u ita uri inge yo thaba inga vhuya ya vhanga vhulwadze musi dzi tshi fanela uri dzi vhe na vhana. Ri fanela u humbula uri tshithu tsha u ḽela a tshi tei u ḽelwa khatsho arali tsho no vhesa tsha kale.

U shumisa zwanḓa

U fanela u thetshelesa wa sedza zwithu zwa u ḽela. Arali tsha vha tsho thabesa, u oma hu ya vha huna vhuthada vhune ha nga disa vhulwadze, kana u huvhala.
U fanela u dzhia khuhu wa tou ifara hoṱhe kha misipha uri u vhone uri ahuna hune yo vhaisala hone na. Kha khuhu yo takalaho, misipha iya valwa nga ṋama fhedzi u tshi fara wa kona u ipfa zwavhuḓi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe