Cereal ine ya vha ya Vhuria Afrika Tshipembe

©Glenneis Kriel
Dzi cereal dzine dza vha dza ndeme vhuria ndi wheat, canola na malting barley, hune vhunzhi hadzo dzi ya bveledziwa musi huna dzi mvula dza vhuria Afrika Tshipembe - Western Cape. U bveledziwa kha haya mavundu hu vha hone Southern Cape na Swartland, hune wheat ha vha yone ine ya vha i tshi khou dzhenisa tshelede.
Hu tshi khou vha na zwimela zwine zwa sa vhe zwinzhi zwine zwa nga kona u shandukisana na wheat, vhafuwi havha vha ya kona u vhulunga zwifuwo, u fana na nngu kana kholomo, uri zwiengedze ndeme kha tshimela u fana na lucerne, medics na lupines.

Wheat

©Glenneis Kriel
Afrika Tshipembe iya bva i nnzhi vhukuma, zwine zwa amba uri ri fanela u i bvisa i nnzhi u tshi khou itela uri zwi sa vhonale uri i khou konda u wanala kha u bveledza ha mahayani. Kha vhupo hune havha uri hu khou bveledziwa ho no vha na u takuswa lwa minwaha, nga mulandu wa usa vha na mbuyelo na u vha na vhuthada hunzhi hune havha ho tumana na u bveledza, ngeno huna uri u bveledza ha hectare ho no vha huhulwane zwine ho no vha na zwishumiswa zwine zwa vha uri zwo khwiniswa.
Iya bveledziwa u mona na lothe la Afrika Tshipembe, albert i vha i thukhu kha manwe a mavundu, hu nga vha fhethu hune ya vha yo oma kana hune ya vha i tshi khou sheledziwa.
Dzi mvula dza tshilimo dza Free State ndi dzone dzine shango la vha lo ditika ngadzo, nga mulandu wa uri i bveledziwa i nnzhi hangei. Fhedzi u bveledzwa hayo ho no fhungudze hangei lwa minwaha zwi tshi khou bva kha uri u tshi renga zwi ya dura ngeno mbuyelo ya hone i tshi vha thukhu.
Zwi tshi khou bva kha uri yo no fhungudzwa a itshi bveledziwa zwavhudi, Western Cape hune ha vha na dzi mvula dza vhuria hune ha vha ho katela na Swartland na Southern Cape, vho no dzhia hoyu mushumo nahone zwa zwino ndi vhone vha ne vha bveledza ine ya swika ya vhukati Afrika Tshipembe. Kha mavundu hu bveledziwa ine ya vha uri yo oma.

Canola

©Glenneis Kriel
Hetshi ndi tshimela tsha vhuria zwine zwa amba uri tshi bveledzwa huna dzi mvula dza vhuria – Western Cape. Hu khou vha na dzi ndingo dzine da do thusa kha u vhona vhunwe vhupo hune vhu nga kona u bveledza hetshi tshimela. Nga mulandu wa uhula hau todea mapfura a canola.
U bveledza ha hone hu sumbedza hu sa tou vha na mbuyelo u fana na wheat, zwine zwa sia vhalimi vha tshi khou i tavha sa tshithu tsha u shuma u shandukisa tshimela. Iya thusa kha u vhulaha u takuwa ha malwadze ane avha o tumana na wheat zwa thusa vhalimi kha u shandukisa zwimela u ri hu si tsha vha na malwadze ane takuwa. Zwithu zwine zwa vha uri zwo no khwiniswa zwo ita uri i huliswe, zwa ita uri tshi vhe tshimela tshine tsha vha uri tshi khou tavhiwa.

Malting Barley

©Glenneis Kriel
Barley i vha i tshi khou tavhelwa uri i thuse kha u vhila, sa vhunga itshi thonifha zwiliwa zwine zwa sa khwinise khombo ine ya vha yo tangana na u bveledza. Vhunzhi hayo iya rengiswa kha vha iti vha halwa u fana na AB InBev. Ngeno inwe ine ya vha thukhu itshi rengiswa kha vhane vha sa tou vha vhahulwane vha vha iti vha halwa, zwine kazhi azwi tou vha na mbuyelo zwi tshi da kha urengisa.
I tavhiwa fhethu hune ya vha i tshi khou sheledziwa Northern Cape na fhethu hune ha vha uri ho oma Southern Cape. Uvha hone ha dzinwe tshaka nntswa zwo ita uri u bveledziwa hu hule Swartland, Western Cape.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe