Xana Ndzi Tsarisa Njhani Tani hi Murimi wa Organic?

© Afrisco

Va South African Organic Sector Organisation (SAOSO) hivona xambhulele lexi va PGS‐SA na Afrisco va welaka ehansi ka xona lavanga pfunaka varimikuva vativeka ximfumo tani hi varimi va organic lava tekeriwaka enhlokweni. Ku landzeleriwa naku humesiwa ka swipimelo swa SAOSO swi pfule ndlela yaku vuyisa Afrisco. Ekusunguleni, Afrisco ayi tirha ehansi ka xambhulele xa SAOSO, laha ava tirha swinwe hiku tirhisana na PGS‐SA, avari vona lava ava khome ntshembho wa swibyariwa leswi tiyisisiweke.
Kuna maendlelo yanharhu yohambana lawa ntshembho – wa leswaku swihumelerisiwa leswi himpela swi organic – yavaka kona exikarhi ka muhumelerisi na muxavi.

1st Party: Face‐to‐Face and Self‐Claim

Muhumelerisi na muxavi vava na vuxaka lebyi akiwaka hi xinghana minkarhi yotala, word‐of‐mouth na vutitwi lebyi tsakisaka. Muxavi u hakela ntsengo lowu ku xavisiwaka hi wona kuya hiku tshembha ka yena. Ku durha ka ntsengo wa nkarhi na kutiyimisela loku lavekaka ku tumbuluxa ntshembho swifanele switekeriwa enhlokweni hi muhumelerisi na muxavi.

"Self‐claim" hi laha muhumelerisi avulavulaka swokarhi hi swihumelerisiwa swa yena hambi leswi swinga tiyisisiwangiki hi leswi aswi humelerisaka, himinkarhi yotala hiku tirhisa rito "organic" leringa eka xithikithani xa yena. Muxavi loyi anga tiveku nchumu u tshembha leswaku himpela leswi aswi xavaka switiyisisiwile naswona swilandzelela swipimelo lero ange xavi leswinga landzeleleki swiletelo.

2nd Party: Participatory Guarantee Systems (PGS)

Va International Federation of Organic Agricultural Movements (IFOAM) va nghenise Participatory Guarantee Systems (PGS) tani hi maendlelo lawa ya langutisisaka ntirho lowu. Xitifikheti xa PGS xi lulamele vuxavisi lebyoka byinga lehangi ngopfu – xikombiso hi laha vahumelerisi vangata yisa swibyariwa swavona e makete ta vona tani hi varimi. Kuya hi PGS vahumelerisi vahumesa ntiyisiso lowu bohaka leswaku himpela leswi vaswi humelerisaka swiya hi swipimelo leswi vekiweke swa vurimi bya organic. E Afrika Dzonga hitirhisa rito ‘PGS Endorsed'.
PGS's yiya hintirho wa ntlawa. Hi xitalo, kuva kuri ntlawa wa vahumelerisi, vaxavi na vinyi va makete lava xavisaka, nkarhi unwana vapfuniwa hi vativi va vurimi bya organic. Ntlawa lowu wu endla leswi kuya hi swipimelo leswi tekeriwaka enhlokweni misava hinkwayo. E Afrika Dzonga leswi hiswona swipimelo swa SAOSO, xirho xandyangu wa swipimelo wa IFOAM leswi swiendla leswaku kuva na kutekeriwa enhlokweni misava hinkwayo. Ntlawa lowu wu endla swipimelo nakuva va hlayisa maphepha. Swirho swa ntlawa lowu (lava vatirhaka swinwe) vavhakela vahumelerisi hiku cincana eka nkambisiso wa lembe na lembe. Mbuyelo wa nkambisiso wuhlayisiwa naku hlamuseriwa vahumelerisi. Leswi swinga katsa kutsandzeka kufikelela swipimelo swokarhi. Loko se swilulamisiwile, murimi u pfumeleriwa kutirhisa mfungho wa PGS naswona anga xavisa swihumelerisiwa swa yena eka timakete leti vatirhisanaka na tona. PGS‐SA (Participatory Guarantee Systems – South Africa) i nhlangano wa tiko hinkwaro lowu hoxaka tihlo eka varimi lava hivavulaka ti PGS' e tikweni hinkwaro ra Afrika Dzonga.

3rd Party Certification: AFRISCO

Kukuma xitifikheti hi varimi va organic swi endliwa hi nhlangano lowu tirhaka hi sweswo. Leswi swiringanele varimi lava xaviselaka swibyariwa swa vona eka vaxavisi lava xaviselaka ti khasimende kumbe kusuka eka vahumelerisi lava PGS yiva bohaka. Kukuma xitifikheti kusuka eka vanwana i ndlela ya ximfumo leyi katsaka ku cincaniwa ka maphepha nakuta ka vakamberi vata kambela ndzhawu ya vuhumelerisi. Xitifikheti xihumesiwa endzhaku kaloko maendlelo lawa ya helerile.
Xana, ndzi ngava njhani murimi wa organic loyi a tsarisiweke?
Ndlela ya PGS:
Xana kuna PGS leyi tirhaka endzhawini yaka nwina? Loko swiritano, van xirho.
Loko swingari tano, xana kungava kuri na vanwamapurasi vanwana na timakete ekusuhi lava nga tsakelaka kusungula PGS?
Ndlela ya Afrisco:
Loko kuve ndlela ya PGS ayiku tirheli, kumbe u tsakela kufikelela timakete ta long-value chain tani hi vaxavisi, kona ke tsalela eka Afrisco.
Afrisco hiku tirhisana na SAOSO na PGS‐SA vata tiyisisa leswaku kuva nakusuka eka vuxirho xa PGS kuya eka xitifikheti xa Afrisco eka vahumelerisi lava tsakelaka kufikelela timakete ta long‐value chain.
Mintlawa ya varimi lavantsongo vanga vumba ntlawa wa "Grower Group" laha vangata tsalela Afrisco kuva vakuma xitifikheti xa ntlawa kumbe “Group Certification”.
Varimi vanga tsalela eka Afrisco leswaku vata kuma xitifikheti xa munhu ha unwe unwe.

Translated by Ike Ngobeni