Vulawuri bya switswonga ngati swale handle

© Chris Daly

Hambi leswi kulawuriwa ka switsotswana swale handle aswinga tekeriwi enhlokweni khale, masiku lawa swina nkoka eka kukurisa tihuku letinga tsaka no hanya kahle.

Switsundzuxo swa nsivelo

©Chris Daly
Tihuku na swihahlu swifanele ku kamberiwa minkarhi hinkwayo leswaku kuta kumeka swiphiqo swingase onheka. Nkarhi wakahle wo kota kuvona tinhwala leti vangaka mavabyi ya Avian i nanhlekani, kasi wakahle kuvona ti red mite xikanwe na swigalani i navusiku. Ku kumisisa xiphiqo xa ti red mite swastika swinene laha switikaka kutivona kufikela loko se switele. Kuvona swigalani leswi hiletlhelo swivonaka ngopfu loko se swixurhe hingati.
Hinkarhi lowu swinga eku lavisisiweni, u fanele kupfula tisiva ta tihuku kuva u kota kuvona. Tinhwala letikulu tivonaka tikarhi tifamba laha kunga mila tisiva, kasi matandza ya tona yavonaka laha kusungulaka tisiva. Tinhwala himinkarhi yotala tikumeka eka tisiva letinga e hansi ka tipiku, leswivulaka leswaku tiva tona leti kufaneleke kulangutiwa tona kusungula.
Kasi leti tati Scaly leg mites tona tikumeka emilengeni ntsena, loko northern fowl mites tona tikumeka laha kungana timbhovo letihumesaka moya ntsena. Nhlaselo lowukulu wuta endla leswaku tisiva tivana swicoticoti swantima hikokwalaho ka matoto ya swona xikanwe na matandza.
Swivandzani leswi switala ku kumeka kuya hitinguva tokarhi, laha switalaka kuvakona loko ku hisa. Swinga pfuna swinene kuva ku endliwa nsivelo, ngopfu ngopfu himinkarhi leyi ku hisaka. Eka maxelo yanwana, swivonaka swinga tiveki loko kuri na nhlaselo.
Tiyisisa leswaku awu nghenisi tihuku letinga hlaseriwa eka letinga hava. Tihuku letintshwa tifanele kukamberiwa kahle, no tshunguriwa kumbe kususiwa switsotswani leswi xikanwe no vekiwa kule etlhelo tinga katsiwi na letin’wana kuringana mavhiki yohlaya kutiyisisa leswaku akuna khombo loko setikatsiwile.
Tiyisisa leswaku timbyana, swimanga, tihuku naswiharhi swinwana leswingavaka na switsotswana leswi swilekule swinene na ndzhawu ya vuhumelerisi.
Kuhlambisa swihadyani leswi nova swivumbuluka eritshurini indlela yantumbuluko yo tirhana na switsotswana leswi. Tihuku letinga hungutiwa milomo kumbe yinga kula ngopfu naswona tipfumalaka laha kungana misava leswaku tita vumbuluka kona tiva tiri ekhombyeni swinene rotikuma tihlaseriwile hiswitsotswani leswi.
Tirhisa nkuma kuva tihuku tivumbuluka kona. Nkuma wupfuna kuva kususa switsotswana xikan’we nosusa mafurha, thyaka xikanwe na swinwana leswidyiwaka hi switsotswana. Nkuma lowu wunga katsiwa na misava se wucheriwa endhichini laha tingata kota kuhlambela kona.
Tiyindlu na swihahlu swifanele kubasisiwa himinkarhi hinkwayo no tlhela ku haxiwa murhi loko kungase hoxiwa tinwana tihuku.
Vanwamapurasi vanwana vatsakela kuva vavekela mitsembyana leyi chavisaka switsotswana leswi eka tindzhawu tavuhumelerisi kumbe eka mabokisi ya swisaka leswi. Mitsembyani leyi yikatsa lavender, bay leave, marigold, eucalyptus, oregano, peppermint, wormwood xikan’we na spearmint.
Kufafazela naswona swina nkoka eka tindzhawu letinga tala swigalani na madzedze swinga xiphiqo.

Switsundzuxo swa vulawuri

©Chris Daly
Tirhisa switirhisiwa leswinga tsarisiwa kulwisana na swiphiqo leswi naswona u landzelerisa swiletelo kuya hileswinga tsarisiwa swona. Va KwaZulu Natal Department of Agriculture xikanwe na Environmental Affairs eka Household Chicken Production manual ya vona vahlohletela leswaku kutirhisiwa Karbadust kulawula madzedze xikan’we na hinkwaswo switsotswana leswikarhataka tihuku.
Vahumelerisi vatsundzuxiwa kuphutsela tihuku letingana switswotswana tifanele tibohiwa hi plastiki tisiya nhloko ehandle leswaku tita kota kuhefemula, ku cheriwa Karbadust endzhaku ka sweswo yikucungiwa plastiki leswaku titasuka madzedze. Leswi swifanele ku endliwa eka tihuku kungari eka swihahlu kumbe tiyindlu ta tihuku.
Eka ti scaly leg mites, ndzawulo vahlohletela leswaku kuchukucheriwa Benzyl Benzoate. Yinga xaviwa e khemisi laha yitivekaka hi Ascabiol, leyitirhisiwaka kutshungula scabies eka vana.
Himinkarhi yotala, aswiringanelangi kuva kutshunguriwa no fafazeriwa, nalomu titshamaka kona kufanele ku fafazeriwa leswaku kuta suka switsotswani leswi, larvae, pupae kumbe matandza lawa yangavaka yasele emakorhweni kumbe exisakeni. Switirhisiwa leswi tsarisiweke swifanele ku tirhisiwa naswona kufanele ku phindhiwa kuya hilaha kulerisiweke hikona kutiyisisa leswaku switsotswani leswi swaherisiwa. Eka tindzhawu tavutumbelo kufana nalomu kunga pandzekela kufanele kupfariwa.
Kusivela switsotswani leswi kuva swikhandziya tihuku, madyelo na byasi swifanele kufafazeriwa nakuva kuhlakuleriwa byasi lebyinga ekusuhi na swihahlo.

Swiendlo swohlawuleka

Swigalani swifanele kususiwa kahle. Kuringeta kukoka swigalani leswi swisiya nhloko yikhomelele eka nhlonge ya huku leswinga siyaka mavabyi.
Ndzhawu leyi tsakamaka yivanga swiphiqo swa scaly leg mites.
Tihuku letingana tisiva emilengeni tikhomiwa ngopfu himavabyi ya scaly leg mite loko kupimanyisiwa na letinga hava tisiva emilengeni.
Red mites swastika kuyilawula, hikuva switsotswani leswi swikota kutshama tinhweti totala tinga kumi swakudya kusuka laha tingatshama kona. Ndlela yo antswa yobyi herisa ikuva kuherisiwa tihuku letinga hlaseriwa hi ti red mites, kubasisiwa kahle nova kufafazeriwa xihahlu. Vahumelerisi votala vahetelela va hisa byasi lebyinga tirhisiwa eka swisaka swatona.
Scaly leg mites titala kusuka tiyalava ndzhawu yintshwa ya vutumbelo loko mahiselo ya huku leyi yanga eka yona yaya ehansi hikokwalaho ka mavabyi kumbe rifu. Tihuku letingana ti scaly leg mites tifanele kuvekiwa tiri toxe leswaku tita tshunguriwa naku sivela leswaku kungavi na kuhangalaka ka tona.
Loko scaly leg yaha sungula yitshunguriwa hi bland oil, kufana na paraffin. Kasi loko se xiyimo xitikile, milenge ya tihuku yifanele kulovekiwa eka mati yohisa kuva yita olova magwaru yatona naswona yifanele ku omisiwa se yitotiwa mafurha yofana na olive oil kumbe vegetable oil, loko kungase tirhisiwa xitirhisiwa lexi lavekaka. Matsungulelo lawa yafanele ku endliwa kotala evhikini kufikela switsotswana leswi swi fa hinkwaswo. Vahumelerisi vanwana vava na mbuyelo wakahle hiku tirhisa mafurha ya Vaseline ku dlaya switsotswana leswi. Vukheta byifanele kuva kona leswaku magwaru yanga tlakusiwi hikuva swinga endla leswaku titwa kuvava no onha eka tihuku.
Loko unga switwisisi, vutisa Dokodela kumbe munhu loyi angina vuswikoti.

Translated by Ike Ngobeni