Swilo swa Ximoya swa Ntwana
Vavasati ngopfu ngopfu vateka xivumbeko xikan’we naku kombisa moya wokala ku cinca ka rixaka ra Ntwana. Ma ambalelo ya vona, swilo leswi vaswi endlaka xikan’we na mintirho leyi endliwaka kutiyisa swiyimo swavona eka ndzhavuko xikan’we naku khoma ikhonomi yale makaya sweswi kungana ku cinca ka ximanguva lawa naswona loko vavanuna vavona vangari kona, laha votala vavona vangaya eku tirheleni mindyangu ya vona.
Xikambelo xale kusuhi xa ntlawa woka wunga tsarisiwangi xihlamusela leswaku, kutiveka ka vona tani hintlawa wohlawuleka aswi hambanyiseki ku hlangana ka vumbirhi bya matimu yak hale naya sweswi ya Afrika Dzonga.
Swiambalo swa Ndzhavuko
Hambi leswi xivumbeko xa xiambalo (thetho) lexi ambariwaka hi vavasati va Ntwana na ma Pedi swifanaka, swihambana hileswi swinga khavisisiwa xiswona. Swinga fani na madzovo yaxi Pedi, ya ceriwile hiti phateni leti hlanganaka, kasi ya rixaka ra Ntwana ayi ceriwanga ehandle ka swifaniso swokhavisa.
Ya endliwe hi dzovo ra mbuti kumbe hi xitalo ra homu, swiambalo leswi swikombisa xiteji xa nkoka xa vutomi bya wansati wa Ntwana: ku tekiwa ka yena xikan’we naku amukeriwa kayena tani hi wansati lonkulu eka vaaki. Xiambalo lexi xikhavisiwile hiswoka swinga hangalakangi ngopfu; leswifanaka ngopfu leswi vaswi ambalaka i sehlora ('squirrel's tail'): nkhaviso lowu fanaka na bilomu leringana swirhendzevutani leswingana vuhlalu byobasa e handle, bya ntima kumbe wasi eka swirhendzevutani swale ndzeni xikan’we na swotshuka na swobasa exikarhi.
Xiambalo xa sehlora xilanguteka xiri na nkoka swinene eka rixaka ra Ntwana tani hileswi xivuyelelaka kotala eka swi ambalo swa ndzhavuko swavona naswona xi ambariwa enhlokweni. Xiambalo xa (ntepa) xi ambariwa hi vavasati va Ntwana xina xivumbeko xa V leyi endliweke hi mabandi mambirhi ya dzovo (lekobe).
Exikarhi ka ma Pedi, xivumbeko lexi xitekiwa xirikarhi xiyimela xirho xa xisati kambe vana vaxikolo va Ntwana vantwana vatshemba leswaku xiyimela milenge yale ndzhaku ya mbuti. Hinkwaswo swifambelana na kukota kutswala ka wansati. Kutiyisisa ka vavasati va Ntwana tani hi vatswari vavana swivonaka ngopfu eka gimwane kumbe popenyane — xipompani xa ndzhavuko xotswarisa lexi endliweke hi swikwenga, ulu na vuhlalu.
Vuswikoti byo humelerisa swipompani leswi byi hundzisiwa kusuka eka mhani kuya eka nwana wa nhwenyani. Vanhwenyani lavantsongo va endla onge swipompani leswi i nwana wa majaha ya vona, lava rhambiwaka kuta hoxa xandla eka mphikizano wo cina, laha mbuyelo wukombaka murhangeri wa ntlawa lowukulaka. Vafana lavantsongo vatala ku hlengeletana ekaya ka nhwenyani un’we loyi a vekaka gimwane yin’we ha yin’we eka ntila.
Va 'tatana' nava 'manana' va endla mintila yimbirhi hi hala na hala ka swipompani kutani vacina na vanhu vavona. Muhumeleri loyi angata hlawuriwa hi mutswari, u kuma dzovo rambuti na khapu. Hixitalo vafana lavan’wana va phikizana hiku lwa kutiyisisa leswaku hi wihi murhangeri wa mampela.
Vuhlalu bya muhlovohlovo byale xisutini lebyinga eka xiphemu xale hansi xa gimwane byitala ku longoloxiwa hi ndzhavuko wa muhlovo lowu fanaka: yimbirhi yobasa e henhla, kulandzela wun’we wotshuka, wun’we wa wasi, wun’we wa pinka naswona minkarhi yinwana kuva kuri na wobasa ehansi.
Nxaxameto lowu wa mihlovo wufana na lowu wu ambariwaka hi lavanga khomba xikan’we naku tekiwa vavasati va Ntwana eswisutini swa vona. Wobasa, wotshuka na wawasi kumbe wantima i mihlovo ya ntoloveloexikarhi ka rixaka ra Ntwana hikokwalaho ka leswi yi fambisanaka na tinxaka ta misava (kufana na tsumani yotshuka), leyitshembiwaka kuva yiri na vuswikoti byo horisa na masala musi.
Swipompani swo Tswarisa
