Ku Hlayisa Vandyangu lava Hanyaka na Xitsongwatsongwani xa HIV/Aids

Ntukulu wa Nothando Kbukeli va nhwenyani ni wa jaha va hanya na xitsongwatsongwani xa HIV/Aids. Ntukulu wakwe xa xisati, Sandiswa, anga voni naswona una mavabyi yo hlaya nyana. Nothando u avelana hilaha matimba yayena ya humaka kona na hilaha nhlangano wa GAPA (Grandmothers Against Poverty and Aids) wuseketelaka hikona.

Nyimpi ya Sandiswa na HIV/Aids

©Eric Miller

Ntukulu wa mina lonkulu, Sandiswa, wa 18 wa malembe naswona loyi anga voniki. Loko ahari na 14 wa malembe, u sungule kuhuma mabundzu lawakulu enhlokweni yayena. Lexi akuri xikoweto xosungula xa leswaku ari na xitsongwatsongwani xa HIV.

Ndzi tiyimiserile kuvulavula hileswi hikuva ndzi amukerile mavabyi lawa angana wona. Swina nkoka ku amukela mavabyi lawa loko unga se sungula kutirhana na wona leswaku uta kota kufikelela ku ya lawula kahle. Loko kuriku kuna ku hlekuriwa eka vaaki vaka nwina, ndzi nga hanya naswona. Ndzi tiyile hindlela leyi.

Hi yile exibedlele xa Groote Schuur, lexinga lexikulu e Cape Town, loko Sandiswa ata kuma leswaku una mavabyi lawa, loko madokodela vatahi byela leswaku se xitsongwatsongwana xihlaserile swinene. Se asungule ku teka mapilisi ya ku byilawula kuringana nkarhi nyana sweswi, kambe anga teki mapilisi lawa kuya hindlela leyi ayi fanerile. Madokodela vahlamusela leswaku leswi hiswona swinga endla leswaku a pfaleka matihlo yangaha voni.

Hi wavumune, hitlhelele eka dokodela nakambe. Laha anga fika a hlamusela leswaku una TB (Tuberculosis), kambe yinga hola. Hinkarhi walowo a ondzile swinene naswona a tshikelelekile lero anga lavi naku vulavula na munhu wunwana, hambi va khazi wa yena. Ati tumbeta nhloko.

Ntirho wa Gogo

©Eric Miller

Sandiswa uya eka xikolo xa lava vanga voneku e Worcester, leswinga kahle eka yena. Hiku hela ka vhiki u vuya e kaya . Ndza nwi hlayisa, ndzi nwi hlantswela xikanwe naku nwipfuna eka hinkwaswo leswi aswilavaka. Intirho lowukulu. Minkarhi yinwana mintirho ya mina yandzi hlamarisa.

Ndzina ntirho wukulu swinene, waku hlayisa vatukulu va mina naswona ndzina mavabyi ya diabetes, high blood pressure na arthritis. Kuna minkarhi leyi ndzi hlamarisiwaka swinene na hi ndlela leyi ndzi swikotisaka xiswona ngopfu ngopfu leswi muti wa mina wunga na gome xiswona swi endla leswaku ni humesa mihloti.

Loko ndzi swi ehleketa swivuya hinkwaswo. Nwana wa mina wa jaha Andile nayena una HIV, kambe yena u humele erivaleni naswona i mulemukisi. Yena u kahle. Uya e kliniki ku tsundzuxa vanhua lava kamberiwaka. U tiyile.

Matimba ya Gogo

©Eric Miller

Eka vutomi bya mina bya siku na siku, ndzi tiyile. Vamanana vale Grandmothers Against Poverty and Aids vandzi pfuna swinene. Hiseketelana swinene leswi endlaka leswaku ndzi rhandza kuya e GAPA. Ndzi dyondze leswaku hinkwerhu hina ku tikeriwa ko fana. Ha tsundzuxana xikanwe no pfunana.

Kambe kuna minkarhi leyi ndzi tsandzekaka kuya hikokwalaho ka mintirho leyi ndzi nga langutana na yona e kaya kufana naku hlayisa vatukulu va mina hikuva valava nhlayiso wa mina, ngopfu ngopfu Sandiswa. Kuna swilo swimbirhi swankoka evutonwini bya mina: ku tiyisisa leswaku ndzi hlayisa vatukulu vamina, ntirho wa minalaha ndzi tirhaka tani hi sangoma. Akuna swinwana swa nkoka kutlula leswi.

Translated by Ike Ngobeni