Ti Prunes

Nkatsakanyo wa Muhandzu

©Louise Brodie

Prunes, Prunus domestica, tina tinxaka tohambana hambana ta European Plum. Ti prune hi xitalo kuvuriwa ti plums leti omisiweke kumbe tinxaka ta ti plum letinga lulamela ku omisiwa. Tinxaka ta ti plum leti tirhisiwaka ku omisiwa titswala mihandzu leyintsongo leyi olovaka ku omisiwa. Ti prunes ti humelerisiwa emisaveni hinkwayo kuska eka tinxaka to tlula 100 to hambana hambana. Vuhumelerisi bya kahle mbuyelo byivonaka endzhaku ka 5 wa malembe loko ku byariwile. Swina nkoka ku lawula vuhumelerisi leswaku uta kota ku pfumelela misinya leyi kuva na mihandzu yotala ngopfu hi lembe rin’we swita endla leswaku kuva na ntshovelo wale hansi eka nguva leyi landzelaka. 

Vululamisi - Makhomelo

Ti prunes ti khiwa loko tivupfe ngopfu leswaku tita omisiwa, laha kuva kuri loko tifika exikarhi ka ntshikelelo wa 3 n 4-pounds. Chukeleriva riri eka xiyimo xakahle swinene loko mihandzu yingase vupfa ngopfu kutani mihandzu yisungula kuwa hi yoxe. Leswi swi endla leswaku switika kuva mihandzu hinkwayo yitshoveriwa yiri eka xiyimo xa kahle. Loko ku endliwe vulawuri bya kahle bya swibyariwa, muhandzu wufanele kuva wuri eka vukulu bya kahle kutani yivupfa hinkarhi wun’we. Swina nkoka kuva na mpfuneto woringanela wa ntshovelo, kungava kuri muchini kumbe vanhu. Switlhela swiva na nkoka swinene leswaku kuva ndzhawu yo ringanela yo omisela eka yona ekusuhi swinene na ndzhawu ya vuhumelerisi.

Vuhumelerisi Emisaveni Hinkwayo

Vahumelerisi nkulu vati prunes i tiko ra USA, laha ti prunes totala ti humelerisiwaka e California, hambi leswi vuhumelerisi bya USA byinga hunguteka eka malembe lawa yanga hundza. Matiko yan’wana lawa ya humelerisaka ti prunes ta vukulu i tiko ra Chile, leri humelerisaka kwalomu ka 100 000 tonnes ta ti prunes leti omisiweke, France na Argentina. Afrika Dzonga rile hansi hiku humelerisa.

Vuhumelerisi bya Afrika Dzonga

©Louise Brodie

Ti prune totala ta Afrika Dzonga ti humelerisiwa e Western Cape. Vuhumelerisi bya Afrika Dzonga byi hungutekile, hi mbirhi xa nharhu, eka malembe ya makume mune lawa hundzeke, laha kungana ehansi ka 1000 tonnes hi lembe, wa ti prunes leti omisiweke leti humelerisiweke eka malembe lawa ya hundzeke. Kuna, hambiswiritano, mpfuxeleleko wa ntsakelo waku byala eka vuhumelerisi, ku nyikela phakelo eka timakete tintshwa leti tumbulukaka ta Afrika.

Switirhisiwa

Ti prunes titirhisiwa eka swakudya swohambana hambana ku nyanganyisa nantswo. Tina mphakelo wa kahle wa Vitamin K naswona titlhela titirhisiwa tani hi kupfuneta ku chucha khwiri loko ripfimberiwile, hikwalaho ka vukona bya dietary fibre na Sorbitol.

Translated by Ike Ngobeni