Switori swava kokwani- Ntokoto wa xihlawuhlawu

Tenjiwe Tutu a avelana ntokoto wa yena tani hi mutirhi wale ndlwini eka malembe ya xihlawuhlawu, ku tumbela maphorisa naku pona kuya e khotsweni.

Ku nyenga maphorisa

©Eric Miller

Ndzi tirhele wansati e ndzhawini ya Plumstead naswona endzhaku ndiye kuya tirhela nwana wa yena wa nhwenyani, Mrs Truter, e Kloof Street e Cape Town. Mrs Truter undzi byele leswaku loko unwani a gongondza enyangweni ndzi fanele ku hlometela hi mbhovo lowunga kona enyangweni kuvona leswaku i mani, loko kuri maphorisa ndzinga hlamuli.

Kumbe vamakhelwani ava byele maphorisa leswaku kuna nhwenyani loyi angariki na pasi, hikuva vatile vata gongondza kuringana ko hlaya. Kambe andzi pfulanga nyangwa loko ku gongondziwa. Avanga swikoti kundzi kuma, hikuva kuna xifasiterana xintsongo swinene lexi andzi hlometela hixona enyangweni.

Loko ndzi hlometela ndzi vona movha lowukulu e handle, andzi vilela leswaku kungava mani naswona kungava kuri khale ndzi langutiwile ke. Loko andzi kotile ku huma endlwini andzitava ndziye ndziya endla vanghana votala. Kambe andzi ti tshamela endlwini naswona andziri na xivundza. Andzi nga tsakangi. Hambi swiritano, aswirikahle hikuva andziri eku tirheni naswona andzi kumela vana vamina swinwana.

Ntirho lowu akuri wa kutirha ndzi etlela kwala mutini. Ku etlela kona aswiri kahle. Loko unga etleli kona aswi bihile swinene hikuva aswiri na khombo. Wavumune akuri siku ra hina ra kuwisa naswona ariri na khombo. Aswi endleka leswaku unga vuyeli entirhweni siku leri landzelaka.

Ku tumbela e hostel

©Eric Miller

Siku rinwana maphorisa valave kuhi kuma, hiri ntsevu kumbe nkombo. Loko hihuma exiticini xa xitimela xa Gugulethu, akuri na van emahlweni ka hina. Maphorisa vaku yimani kwalano mihumesa mapasi. Andziri emahlweni ka ntlawa wa hina. Kutani phorisa ri huma hile tlhelo lerinwana ra van. Loko aha endla tano ndzi ndzi ehleketa leswaku, 'Xana hikokwalaho kayini ndzi fanele ndzaha tlhelela enkeleni lowuya nakambe?

Ndzi nge vapfumeleli leswaku vandzi kuma.' Ndzi fambile ndzi kongome van onge ndziya nghena hi nyangwa lowunga pfuriwa endzhaku naswona vanhu lava avari ekusuhi ava ehleketa leswaku ndziya nghena hi ndzexe leswaku ndzitaya e khotsweni hiku tilavela. Kambe ke, loko ndziri ekusuhi na van, ndzi tsutsume hi rivilo rikulu kutlula na rihati.

Lava nwana navona va landzela vatsutsuma. Andzi tivi leswaku vatsutsumela kwihi kambe mina ndzi tsutsumele kwala kusuhi laha akuri na khumbi ra hostel ya vavanuna naswona vandzi pfulerile ndzi nghena. Avari na mibedwa yale hansi swinene, laha akuri na ndzhawu ehansi ka yona laha ava veka swiambalo kona. Vandzi tumbetile hi xihatla kona kutani unwana a tshama e henhla ka mubedwa. Maphorisa vanghenile. Ava twala va tshama hlundzukile naswona ava vulavulanga kahle.

Vahuwelela vaku, 'Hikombeni laha anga kona.' Vavanuna vahlamula vaku, 'Akuna munhu laha. Hina a hi vonanga munhu.' Kutani maphorisa vasungula ku lava lava. Andzi twa huwa ya mabuntsu ya vona loko varikarhi vafamba famba, se andzi switwa leswaku vahlayile. Kambe avandzi kumanga, hikuva ava swi ehleketanga kulanguta e hansi ka mubedwa.

Translated by Ike Ngobeni