Nongonoko waku Tswala ka Mpfundla

© Karoline Steenekamp

Aggressive trait: Ku hlundzuka (kulava kuluma na kunwaya) maendlelo lawa yatluletiwaka kusuka eka vatswari kuya eka nwana
Bedding: Byasi, sawdust kumbe maphepha lawa handzuleriweke yandlariwaka ehansi, kumbe ku cheriwa exisakeni xa bokisi
Bloat: Ku pfimberiwa ekhwirini leswi vangiwaka hiku nga dyi kahle
Breed Standards: Nhlamuselo ya leswi muxaka wufaneleke ku langutekisa xiswona. Tinxaka hinkwato ta swihari tina swipimelo leswi ti jajiwaka hi swona.
Bucks: Mpfundla wa xinuna
Catch Tray: Xibye lexi vekiwaka e hansi kuva xikangetela vulongo na mitsakamiso
Castrate: Ku susa bolo yinwe eka xirho xa xinuna leswi endlaka leswaku wa xinuna wungaha tswali
Chop: Matluka ya rihlaza, lucerne na hay leswi tsemeleriweke leswaku wuta dya
Coccidiosis: Mavabyi yati bacteria lawa ya dlayaka mpfundla. Ya humelela ngopfu eka mimpfundla yotala exivaleni lexinga basisiweki
Colony: Xivala lexikulu lava vana va mpfundla vakulelaka kona
Compost heap: Ku hlengeletiwa ka vulongo, swondlalela na masalela ya swimilani leswi bolaka nakuya tirhisa exirhapeni xa matsavu tani hi swinonisi swa misava.
Concentrates: Nkatsakanyo wa swakudya leswi ringaneleke leswi cheriwaka eka muchini wo endla ti pellet. Swa kahle, kambe ndlela yo durha yo phamela mpfundla
Consistent: Leswifanaka
Conception: Nkarhi lowu wa xisati wu bihaka emirini
Cover: Rito leri tirhisiwaka ku vula masangu
Does: Mpfundla wa xisati
Double Tier: Swivala swo tlhandlekelana
Eragrostis: Byasi bya kahle lebyinga omisiwaka byiva hay
Feed containers: Swibye leswi ku phameriwaka swakudya exivaleni
Foster: Ku teka vana kusuka eka mpfundla wa xisati kuya nyikiwa wunwana wukurisa.
Genetics: Science yo dyondza swihlawulekisi swa lowu tswalaka
Genitals: Swirho swamasangu
Green feed: Amatsavu yanwana na yanwana kumbw byasi lebyi tsakamaka
Hay: Byasi byo oma
Hay Ricks: Tidarata leti tirhisiwaka ku khoma hay loko ku phameriwa mpfundla
Haunches: Milenge yale ndzhaku ya mpfundla
Home consumption: Kudlayela kudya ekaya kungari ku xavisa
Hoppers: Swibye swophamela swa muchini
Hutch: Xivala lexi mpfundla wuvekiwaka kona
Hutch card: Maendlelo yo hlayisa vuxokoxok lawa ya vekeriwaka exivaleni
Immunity: Kusirheleleka ku khomiwa hi mavabyi
Import: Ku tisiwa kusuka eka tiko rinwana
Indigenous: Swiharhi leswinga tumbuluka eka ndhawu leyi switshamaka eka yona
Labour intensive: Swilava ntirho wotala kuswilulamisa
Litter: Ntlawa wa swivanani kusuka eka mhani unwe
Loins: Nsiha lowu fambaka laha nhlaneni wa mpfundla laha milenge yale ndzhaku yinga khoma kona
Malocclusion: Kutshoveka kumbe matinu yo vaviseka
Mammary glands: Mavele yo mama masi hi vana
Mastitis: Kuhlaseriwa ka mavele
Mating: Ku hlanganisa wa xisati na xinuna endzhawini yinwe
Mentor: Muleteri kumbe mudyondzisis
Myxomatosis: Mavabyi lawa ya dlayaka lawa hingariki na wona laha Afrika Dzonga
Nest box: Xibye lexi wa xisati wuvekaka kona vana
Nipples: Xiphemu xa mavele laha vana vakumaka masi
On Heat: Wa xisati wululamele masangu
Palatable: Swo nandziha
Partition: Xo avanyisa exivaleni ku endla tindzhawu timbirhi kusuka eka yinwe

Pellets: Swakudya leswi lulamisiweke ku olovisa vulawuri
Predators: Swiharhi swinwana na swinwana leswi dlayaka swidya mpfundla kufana na timbyana, swimanga, tinyoka, kondlo
Progeny: Vana kusuka eka wunwe kumbe ntalwa wa swihari
Prolific: Wugna tswala vana votala

Roughage: Hay kumbe swakudya swa rihlaza leswingariki eka xivumbeko xa pellet

Rump: E henhla ka milenge yale ndzhaku

Sawdust: Ritshuri na masalela lawa ya humaka loko kutsemiwa tihunyi

Scruff: Nhlonge leyi kumekaka endhaku ka nhamu
Sexing of babies: Ku hambanyisa wa xinuna na wa xisati loko kulumuriwa
Sleek: Ku tiya, kuhatima na swihari leswi hanyeke kahle
Stock: Swiharhi leswi tswalaka
Stockman: Munhu loyi ativaka xitoko xayena kahle
Teff: Byasi lebyi phameriwaka tani hi hay ya khwalithi yale henhla swinene
Territorial: Kusirhelela ndzhawu ya wona
Viral Haemorrhagic Disease: Mavabyi yo dlaya lawangariki kona laha Afrika Dzonga
Vulva: Xirho xa xisati xa xihundla
Water nipples: Xiphemu xa muchini wo phakela mati laha mpfundla wunwaka kona
Weaning: Ku lumula kumbe ku teka vana kusuka eka mhani wa vona

Translated by Ike Ngobeni