Mourvèdre

© Glenneis Kriel

Nhlamuselo

Mourvèdre i madiriva ya muhlovo wo dzwihala lawa yatirhisiwaka ku endla wayeni yotshuka. Vulavisisi bya DNA byi komba leswaku muxaka lowu wutiveka tani hi Mataro, Monastrell kumbe Mourvèdre letinga xilo xin’we. Muxaka lowu, namuntlha wutiveka hivito ra wona ra xi French, Mourvèdre. Vatswari bya wona abyi tiveki.

Ntumbuluko

Hambi leswi Mourvèdre yinga tumbuluka etikweni ra Spain, i vanhu vale France lavanga endla leswaku wayeni leyi yiduma swinene hikwalaho ka khwalithi na nantswo wa yona wa Rhone. Muxaka lowu wa wayeni kufana na tinwana wulanguteka onge wukume vito ra wona kusuka eka tindzhawu leti yinga tumbuluka kona, eka leyi kona yisukela eka madoroba yale Spain ya Mataro kusuhi nale Barcelona nale Murviedro kusuhi nale Valencia.
Madiriva lawa ya hangalake kuya fika e France kwalomuya ka malembe yava 16th Century naswona yitlhele yiva wayeni yo duma swinene e Rhone Valley, kufikela loko ntungu wa phylloxera wuta sungula kuhlasela. Masimu yotala yavuye ya tekeriwa vundzhawu hi wayeni ya Grenache, leyi hinkarhi wakona aswi olova kuyibyala noyikurisa kuya hitimintsu leti ativa tisele loko kuva na ntungu wa phylloxera.
Mourvèdre hambiswiritano yiye emahlweni yi humelela e Bandol, ndzhawu leyinga e dzongeni wa Rhone laha aswitikomba yikote ku kondzelela ntungu wa phylloxera hikokwalaho ka misava ya sandi.

Mavito Yan’wana

Madiriva lawa yatlhela ya tiveka hi mavito ya Mataro, Balzac noir, Damas noir, Trinchiera na Monastrell.

Vuhumelerisi e Afrika Dzonga

Madiriva lawa ya languteko onge ya fike laha Afrika Dzonga hi malembe yava 80s, kambe yivuye yitivisiwa swinene hi Prof Abraham Izak Perold kusukela hivo 1920s hikokwalaho ka vuswikoti bya yona byo humelerisa wayeni ya xiyimo xale henhla no kota ku kondzelela maxelo yo hisa.

Tindzhawu ta Vuhumelerisi

Ndzhawu ya Mourvèdre yikule swinene kusukela hiva 1990s, loko van’wamapurasi vasungule kubyala mixaka yin’wana ya tiwayeni ta Mediterranean leti kotaka ku hanya kahle eka maxelo yo hisa yalaha Afrika Dzonga hi 2016, kuve na kutlula 470 ha ta muxaka lowu laha tikweni, letiyimelaka kwalomu ka 1% ya ndzhawu leyingana madiriva yo tshuka.
Hambi leswi swimilani leswi swahabyariwaka eka tindzhawu leti humelrisaka wayeni yotshuka hinkwato, handle kale Northern Cape, a Swartland nale Paarl letingana tindzhawu tikulu swinene ta masimu ya tiwayeni lawa yanga fikaka eka hafu ya tindzhawu tavuhumelerisi.

Ku Kula

Misinya leyi yikota ku hanya kahle na laha ku hisa swinene. Nsinya wakona wa kula swinene na vuswikoti byohumelerisa lawa yanga exikarhi ka 20 t/ha kuyo 23 t/ha.

Ku Vupfa

IYa vupfa exikarhi ka nguva, kusukela exikarhi kuya emakumu ya nh’weti ya March.

Mihandzu

Nsinya lowu wutswala mihandzu leyikulu, ya xirhendzevutani, na nhlonge yo bumbula na swalendzeni swa rihlaza. Mihandzu yakona ayi tswariwi hinkarhi wun’we, leswi endlaka leswaku leswaku marhavi yakumeka yari na mihandzu yohambana himuhlovo hinkarhi wun’we.

Matluka

Matluka yawona yana muhlovo wa rihlaza rodzwihala, ayakulanga ngopfu, ya xirhendzevutani naswona yana swiave swinharhu.

Switsotswana na Mavabyi

Muxaka lowu wukarhatiwa hi downy mildew na powdery mildew.

Switirhisiwa

Laha Afrika Dzonga, Mourvèdre yitala kuhumelerisa tiwayeni ta muxaka wun’we wa nantswo wa Rhone, xikan’we na Grenache kumbe Shiraz.

Nantswo

Muxaka lowu wuna natswo wa mulberry na blackberry xikan’we na liquorice, cinnamon na swipayisisi.

Translated by Ike Ngobeni