Mfungho wa Mfumo ya Mpumalanga

Coat of Arms ya Mpumalanga yina tshaku ra rihlaza na motto wa xi Latin- OMNIA LABOR VINCIT – lowu tsariweke eka yona, leswivulaka leswaku, “Work conquers all”.

Ehenhla ka tshaku kuna xisirhelelo lexingana Barberton daisy eka yona. Xisirhelelo lexi xi seketeriwe hiti kudu timbirhi, hile matlhelo. Xisirhelelo xihetelela xivekeriwa xihuku ehenhla ka xona. Leswi swikombisa leswaku xifundzha hixona xiphemu xavumbirhi xa mfumo. Xihuku lexi xina mintila yinharhu, leyi kombetaka kuhuma ka dyambu xikan’we na nhlonhlori ya tintshava ta Mpumalanga Drakensberg.

Mfungho wa Xiharhi - Kudu (Tragelaphus strepsiceros)

©Roger de la Harpe

Kudu yidya matluka, leswivulaka leswaku yidya swotala kusuka eka matluka kusuka eka mimirhi na swihlahla. Kudus yitsakela ku hanya laha kunga oma etindzhawini ta bushveld, mopane nale Miombo woodlands xikan’we nalaha kunga pfuleka entangeni wa Kruger National Park.

Kudu i xihari lexi welaka eka ti antelope, hambiswiritano, ntlhambi wutala ku avana wuva eka mintlawa yimbirhi. Letintsongo ta xisati titshama na vamhani wa tona, kasi letinga lulamela masangu letikulu ta xinuna, letivaka tiri na malembe ya mbirhi ti endla mintlawa ya tinghwenda. Masangu yatala ku humelela exikarhi ka April na May, laha Kudu ya xinuna yi hlanganaka na mintlhambi ya ta xisati.

Tiyiselana ndzhawu exikarhi ka ta xinuna, kambe titala kuva na mintlawa kuya hi vukulu bya tona. Kubiha emirini swikwalomu ka 7.5 wa tinhweti, laha marhole ya tswariwaka hitinhweti ta ximumu. Marhole,lawa fikaka eka vukhale bya 4 kuya eka 6 wa mavhiki, yatala ku tumbetiwa ku yata hlayiseka eka valala, loko vamhani wakona vahlota swakudya. Vamhani wakona vata eka vana kuta vahlayisa.

Mfungho wa Bilomu - Barberton Daisy (Gerbera jamesonii)

©Jacques Marais
Barberton daisy hile kaya kayona laha Afrika Dzonga, i bilomu leri kulaka eka rosette ya matluka yo hatima. Mabilomu yamila yava na mihlovo ya pink, orenji, xitshopani, yo basa na yotshuka naswona yatsakeriwa swinene emisaveni hinkwayo hikokwalaho ka mihlovo leyi yosaseka. Kahle kahle, bilomu ra Barberton daisy rihleketeleriwa kuva rona leri tsemiwaka ngopfu emisaveni kuva riya khavisa.Translated by Ike Ngobeni