Maendlelo ya Ndzhavuko wa Vasotho

Vunanga e Minkhubyeni

Rixaka ra Vasotho ritlangela hiku yimbelela naku cina, leswi swifambisanaka na minkhuvo yotala xikan’we na migingiriko yin’wana. 

©Dr Peter Magubane

Tinsimu titlhela titirhisiwa ku kombisa ntokoto wakuva vavanuna vaheta nkarhi woleha vangari kona hikokwalaho ka kuva vatirhela ekule: vavanuna va phikizana hiku suma tinsimu lifela tsa litsamaea naha, tinsimu ta vanhu lavange rendzweni, hikwalaho ka ntokoto wa vona eti hositele tale mayini xikan’we nale hansi ka mugodi, kasi vavasati navona vayimbelerisa sweswo loko varikarhi vatitshandza vusiwana eka vutomi lebyi vabyihanyaka.

Mincino yotala leyifanaka hileyi vange i mokorotlo, ncino wa mohobelo xikan’we na mokhibo. Lowu wa mokorotlo wu ciniwa hi vavanuna vacinela hosi yavona eka minkhuvo yankoka, kufana na tinhlengeletano ta tipolotiki, kumbe loko hosi na malandza vari eka rendzo ra vukamberi. Leswi swikatsa macinelo lawa ya govekelaka endzhaku nale mahlweni, swikatsana naku hima nenge wun’we ehansi hiku nonoka; murhangeri u suma hi rito rale henhla leri landzeriwaka hiku hlavelela ka ntlawa.

Kuya hi minkarhi, wanuna un’we wasuka eka ntlawa kutani aya tlula tlula kutani aya emahlweni ka hosi aya thaga bya hanci, akari a kombisa ku hlaseriwa ka nyimpi. Kutani a heleketiwa hi van’wana vambirhi lava vatshikaka ku yimbelela kutani van’wivitana hi vito rayena ra ncino. Anga ti ndhundhuzela hi yexe kumbe a ndhundhuzela hosi.

Kutani a tlhelela eka xiyimo xa yena kutana ncino wononoka wuya emahlweni. Ncino wa mohobelo, wu ciniwa hi vavanuna, wulava matimba swinene xikan’we naku kondzelela xiyimo xotika naswona wuciniwa namadyambu, kunyanyula naku tsakisa.

Mincino yo Hlawuleka

©Dr Peter Magubane

Ncino wa mokhibo i ncino wa vavasati lowu vawu cinaka va khinsame hi matsolo, miri wutlakukela ehenhla kutani wuvuya ehansi loko mavoko yarikarhi ya yimiseriwa ehenhla. Khwayere yiyima endzhaku ka vacini hi layeni, varikarhi va yimbelela xikanwe naku phokotela mavoko. Ncino wa maqekha i ncino wo hlawuleka swinene lowu vaka xiphemu xaku khombisiwa kosungula ka vanhwenyani. Vasotho vana switirhisiwa swohambana hambana swa vunanga.

Kasi morupa, i ndzhumba wuntsongo lowu tirhisiwaka hi vanhwenyana hinkarhi wa vukhomba, wu endliwa kusuka eka mbita ya vumba laha ku vambiwaka dzovo ra xiharhi, kutani ri chayiwa hi mavoko lawa yapfulekeke. Lekoko yi endliwe hi dzovo ra tihomu kasi richayiwa hi timhandzi, laha rihumesaka mpfumawulo wakahle. Kutirhisiwa ka rona swi endliwa ntsena eka maqekha seances. Lesiba yina voya bya hanci lebyi vambiwaka exikarhi ka rinhu na risiva rotiyela ra xinyenyani xikan’we na xikhomo.

Ku chayiwa kantsongo ka risiva swita endla leswaku rigoda ra hanci ri rhurhumela, rihumesa mpfumawulo lowu hi xitalo wulandzeriwaka hi rito ra muchayi. Thomo yona yi endliwe hi bow, laha ku bohiwaka voya bya hanci kumbe swigezani leswi vambiwaka, naswona switlhela swi tiyisiwa hi darata exikarhi.

Bow yi khomanisiwa na khuwani - kumbe, eka masiku lawa, thini ra khale ra oyili - leritirhaka tani hi lexi humesaka mpfumawulo. Xichayachayani lexi xitlangiwa hiku tirhisa risenga kumbe kutirhisiwa rimhandzi.

Translated by Ike Ngobeni