Kutswariwa ka n’wana hi Ndzhavuko wa xi Zulu

© Dr Peter Magubane

Vavanuna ava Pfumeleriwangi

Kutswariwa ka nwana exikarhi ka rixaka ra ma Zulu aswitshama swiri xivelelo eka vavasati ntsena, naswona vavanuna avanga pfumeleriwi kuva kona loko kutswariwa nwana. Lava pfunetaka eka kutswarisa wansati i vavasati lavakulu vale mutini (umuzi) lava vanga hundza eka xiyimo xaku tswala vana.

Endzhaku kaloko vana vatswariwile, vahlamiseriwa eka ndzhawu yohlawuleka endzhaku ka yindlu (umsamo) hi mati lawa yanga cheriwa murhi lowu hinge hi nte/ezi (murhi wohlawuleka), kutani vatiyisiwa hiku landzelela maendlelo yokarhi ya xintu naku totiwa mirhi yokarhi leyi tiyisaka vana. Kufikela namuntlha, hivumbirhi kavona mhani na nwana va vekiwa eka ndzhawu leyi hlawulekeke, hixitalo kufikela loko xinkavani xiwa.

Hinkarhi lowu mhani wa nwana u tekiwa anga basangi naswona anga tisa khombo eka valehansi valekava nuna wayena emutini. Avapfumeleriwi kukhoma switirhisiwa swantolovelo naswona vafanele kudya swakudya leswi lulamisiweke hi vavasati lavanga vapfuna ku bebula, kusuka eka xodyela xo hlawuleka, hiku tirhisa nkombe kumbe lepula ro hlawuleka.

Kuvekiwa eka ndzhawu leyi hlawulekeke switala ku teka kwalomu ka ntlhanu kuya eka khume ra masiku, endzhaku ka sweswo wabasisiwa: u fanele kuva a haxiwa hi intelezi loko angase sungula vutomi bya yena bya ntolovelo.

Yindlu leyi ava vekiwe eka yona ayi fanele kuva yibasisiwa kahle, ku sindziwa hi vulongo kutani kutshiveriwa ndzilo. Endzhaku kaleswi, nuna wayena anga nghena eka yindlu leyi anga eka yona rosungula leswaku aya vona n’wana rosungula, hambi leswi masiku lawa va tatana lava tirhaka ekule vatsandzeka ku fika eka mintirho yotani.

Byala bya swekiwa kutani kutlangeriwa xikan’we naku khensa vamanana lavanga pfuneta eka ku beburiwa ka n’wana. Leswi switlhela swiendliwa nakambe loko tata wa nwana avuyile ekaya kusuka emadorobeni leswaku ata hlangana na n’wana wayena rosungula.

Translated by Ike Ngobeni