Kutswalana ka Mimpfundlha ya Xinuna na ya Xisati

© Judy Stuart

Wa Xinuna

Mpfhundla wa xinuna wuna nkoka swinene eka ntlhambi lowu naswona wufanele wuva wa xiyimo xale henhla. Lowu wa xinuna wunga kotia kutirha eka 10 ya leya xisati hinhweti yinwe leswi endlaka leswaku ngati yawona wuhangalaka eka vana votala kutlula wa xisati wun’we. Hi nhweti yin’we wunga kota ku hangalasa ngati ya wona eka vana va 60 - 80 kuya hi nhlayo ya ntswalo xikanwe na kulumuriwa ka vana va kona. Mpfundlha wa xinuna wufanele wu khomeka hiku olova xikan’we naku kumeka kahle exihahlwini.
Nyangwa wa xihahlu xa lowa xinuna wufanele kuva wukurile swinene leswaku swiolova ku nghenisa no humesa mpfundlha wa xisati loko wulaveka. Mpfundlha wa xinuna wufanele kutshama wuri woxe minkarhi hinkwayo. Loko kuri na mimpfundlha yimbirhi ya xinuna eka xihahlu xin’we yita lwa ngopfu leswinga vangaka leswaku yikota ku thenana hi yoxe leswinga vaka na mbuyelo wo biha eka kutswalana. Loko mimpfundlha yisungula ku cheletelana hi mitsakamisi swivula leswaku kufanele ku endliwa nsivelo wa matimba exikarhi ka swihahlu.
©Judy Stuart

Wa Xisati

Tiyisisa leswaku u teka lowa xisati uwu yisa eka lowa xinuna. Wa xisati wurhandza ngopfu ndzhawu ya wona leswinga endlaka leswaku loko u nghenisa wa xinuna eka ndzhawu ya lowa xisati swinga endla leswaku kuva na nyimpi. Loko ku hlawuriwa wa xisati kuva wuta tswala, kambela leswaku wuna mavele ya 8 eka leyi tswalaka ngopfu, 6 eka leyinga tswaleki ngopfu.
Loko unga se nghenisa wa xisati exihahlwini ya lowa xinuna, kambisisa loko wupfukeriwile. Wuhumesi exihahlwini uwu hundzuluxa wulanguta ehenhla emavokweni. Voko lerinwana, ritlakusa ncila, ivi u tshikelela hala ndzhaku ka wona. Loko swirho swa xihundla swa wona swiri swintsongo na muhlovo wa pink wobasuluka, ufanele kuwu tlherisela e xihahlwini xa wona, uwukhomakhoma kusuka enhlokweni kuya e ncileni kuwu nyanyukisa naswona utlhela uwu kamba hi siku leri landzelaka.
Wa xisati wuva wuringanerile loko wupfimbile eka xirho xa xisati naswona xiri purple wodzwihala hi muhlovo. Teka wa xisati uwu veka eka xihahlu xa lowa xinuna se ulanguta leswingata humelela. Lowa xinuna wuta tshunela laha masangu yangata sungula naswona swiendleka hi xihatla swinene. Lowa xinuna wuta khandziya kasi waxisati wuta yimisa xiphemu xale ndzhaku. Wuta pompela kantsongo ivi wu chel xibolwani endzhaku ka lowa xisati kutani wuwela e hansi, kungava endzhaku kumbe etlhelo. Leswi aswitali kuva switeka minete yinwe kumbe timbirhi. Yimela leswaku swihumelela ravumbirhi, kutani u susa lowa xisati wutlhelela e xihahlwini xa wona.
Eka kariti ra xihahlu xa lowa xisati (see record keeping) u fanele ku tsala siku leri masangu yanga endleka hi rona, vito na nomboro ya lowa xinuna xikanwe naku switsala eka diary. Endzhaku ka 27 wa masiku loko swihumelerile yisela lowa xisati xisaka, tiyisisa leswaku xina mabyasi yo oma. Vana vata fika hi siku ravu 30 kumbe 31 endzhaku ka masangu naswona vatala kutswariwa eka ti awara ta nimixo. Manana wa kona uta endla xisaka hiku tirhisa byasi na voya bya yena byale xifuveni nale khwirini leswaku vana vata tshamiseka. Aswitolovelekangi leswaku mpfundlha wa xisati wu tswala wukarhi wu voniwa hi vanhu. Wutswala hiku hatlisa swinene xikan’we no hatlisa wu nantswela vana va wona va basa xikan’we na kususa vana lavangavaka valovile.
Loko va omile wusungula ku mamisa. Wutala ku mamisa kambirhi hisiku; loko rixa na loko ripela. Aswitalangi leswaku wunga mamisela laha wuvoniwaka, wuna xihundla swinene leswi endlaka leswaku wumamisela exihundleni. Uta kota ku vona loko wutswarile hi nhulu ya voya eka xibokisani xa xisaka. Phazamisa mpfundlha wa xisati hiku wunyika swakudya (kungava byasi kumbe carot, etc.) ivi u pfula xihalhu u kamba no hlayela vana vakona naku kamba loko kuri hava lavanga lova kumbe nkava lowunga salela. Susa byasi lebyingavaka byi tsakama u phutsela vana uva tshika kufikela siku leri landzelaka.
©Judy Stuart

Translated by Ike Ngobeni