Kuhumelerisiwa ka Tihuku ta Organic na Leti Tifambelaka

© Chris Daly

Hinkarhi waku tsariwa ka leswi Afrika Dzonga ayinga seva na milawu leyi lawulaka kuvekiwa ka vito eka swihumelrisiwa swa tihuku ta organic kumbe leti tifamba-fambelaka. Hiku pfumaleka ka nawu lowu vaxavisi votala na ti supermarket vati vekele swavona swipimelo leswi swihumelerisiwa swifaneleke kuva swilandzeleriwa loko swita eka kuvekeriwa ka swithikithani eka mixaka leyi ya tihuku.

Mintshuxeko ya Ntlhanu

©Chris Daly
Va South African Poultry Association vasungule swavona swipimelo leswi pfunaka vahumelerisi kufikelela swilaveko leswi. Kuya hi milawu ya matikhomelo ya vona, tihuku hinkwato, swinga khathaleki leswaku tikuriseriwe e hokweni leyikulu, xihahlu, kumbe leti tifambafambelaka kumbe organic, tifanele tifikelela mintshuxeko ya ntlhanu leyi hlawuriweke hiva World Animal Organisation. Yona hileyi:
  • Ntshuxeko kusuka eka ndlala, kupfumala swakudya swo aka miri na torha hiku pfumaleka ka mati yo tenga na swakudya sworinganela.
  • Ntshuxeko eka ku chava na ntshikelelo hiku tisa swiyimo na nhlayiso wa kahle kusivela nhlupheko
  • Ntshuxeko eka kupfumala ntshamiseko hikuva kungari na vutumbelo
  • Ntshuxeko eka kutwisiwa kuvava, kuvaviseka na mavabyi hikuva kutisiwa nsivelo, vulavisisi na vutshunguri eka swiyimo leswi.
  • Ntshuxeko waku kombisa mahanyelo yantolovelo ya swiharhi hiku tinyika ndzhawu yoringanela na switirhisiwa leswi nga fanela xikan’we na swiharhi leswi fanaka na swona.

Kuhumelerisiwa ka Leti Tifamba-Fambelaka

©Chris Daly
Ndzhawu yale ndzeni
Kuva tihuku tiringanela kuva tivuriwa leti ti tifambafambelaka, the Broiler Production Code of Practice yivula leswaku tihuku leti pfaleriwaka eka xihahlu xin’we atifanelanga kuva tihundza 15 hi square meter eka xihahlu kumbe laha tipfaleriwaka kona. Nhlayo leyi yihunguteka kuya eka 10 hi square meter loko kuriku xikongomelo iku humelerisa leti tifambafambelaka totshikela matandza, laha kuhlengeleta matandza kumbe kubasisa ndzhawu na ndzhawu leyi tekiwa hikuva ku endliwe swisaka ayifanelanga ku katsiwa ka nhlayo.
Xitoko xa tihuku leti tshikelaka matandza tinga tlakusiwa kuya eka 12 hi square meter lomu tipfaleriwaka kona laha kukatsiwaka na tindzhawu to tshikelela eka tona. Tindzhawu leti ati fanelanga tiva e hansi ka 15 cm hi huku naswona kufanele kusiyiwa ndzhawu leyi ringanaka 1,5 cm leswaku huku yita kota ku khomelela yinga tivavisi minwala yayona, leswi i kuya hi Pullet Rearing and Table Egg Production Code of Practice.
Swisaka swotshikelela eka swona matandza leswi ringaneleke swifanele swiva kona kuhlohletela leswaku tihuku tinga tshikeleli matandza e hansi. Laha kutirhisiwaka xibokisani xin’we eka tihuku totala, xifanele xi amukela 8 wa tihuku kasi laha tinga tala kufanele kuri na xisaka lexinga 1 square meter wa xisaka hi tihuku ta 125.
Tihuku tifanele tiva na rivoni ro ringanela: Eka ti awara ta 9 wa ti awara kufanele kuva na rivoni ra ntumbuluko kusuka kwalano kuva na leri phakeriwaka hi munhu. Hinkari walowo kufanel kuva 24 wa ti awara na 8 wa xinyami.
Eka tihuku ta nyama na leti tshikelaka, hku yinwe yilava kwalomu ka 5cm ya ndzhawu yodyela kayona kumbe loko kutirhisiwa swidyelo swa bokisi laha tihuku tinga dyaka matlhelo hinkwawo. 10 cm yifanele kuva yinyikeriwa laha swakudya swikumekaka hi tlhelo rin’we. Loko kutirhisiwa mapani na machupu, kwalomu ka 40 wa tihuku letikulu tinga phameriwa.
Ndzhawu yale handle
Milawu leyi yivula kahle swipimelo eka ndzhawu yale handle leyi khumbhaka tihuku ta nyama na leti tshikelaka matandza: Xitoko lexi lavekaka e handle ka xihahlu axifanelanga xitlula tihuku ta 5 hi square meter. Kuyiviwa ka swifuwo hiswona swiendlaka leswaku kunga ngeteriwi mpimo wotlula lowu, leswi i kuya hiva South African Poultry Association.
Ndzhawu yale handle kalah ku hlayisiwaka tihuku, kufanele ku hlayisiwa naku pfumelela kwalomu ka 50% wa swimilani leswi hanyaka minkarhi hinkwayo. Loko kuri kudyiweni swita pfuna kulawula misava leyi vavisekeke naku hunguta kuva kurina switsotswana leswi ntswontswaka ngati.
Tihuku tifanele kuva tikuma ndzhuti, kungava kuri minsinya,kumbe ndzhawu leyi akiweke, leyingavaka 4 square meter wa ndzhuti lowunga ringanelaka tihuku ta gidi. Tihuku tifanele kuva tisirhelelekile kuringana ni darata kuva tisirheleriwa eka valala.

Kuhumelerisiwa ka ta Organic

©Chris Daly
Van’wamapurasi vafanele kutirhisa minhlangano yo tiyimela hi yoxe kuva vatiyisisa leswaku tihuku leti vati humelerisaka himpela ti organic. Nhlangano wun’wana na wun’wana wuna swilaveko swawona leswifaneleke swifikeleriwa. Hi xitalo, hambi leswi, huku yifaneleke yi kurisiwa hi ntumbuluko kuva yi fikelela kuva yi vuriwa organic naswona aku tirhisiwangi mimirhi, ti khemikali na swodlaya switsotswani.

Translated by Ike Ngobeni