Ku Phamela Tihomu ta Masi

Swakudya swa kahle, Xiyimo xa kahle

©Rykie Visser Agrinet/Gibson Supplies
Nhlayo ya masi lawaya humesiwaka hi homu ya masi hi siku swiya hi genetic merit ya yona xikan’we na nongonoko wa swakudya. Swakudya swa khwalithi yale hansi aswifanelangi ku nyikiwa tihomu leti genetic merit yatona yingale henhla. Masi lawa ya humaka yata khumbeka loko homu yi lahlekeriwa hi xiyimo xa miri. Tita sungula kulala leswingatava na swita ndzhaku eka kutswala ka tona. Tihomu leti dyaka furu kufana na madyelo, hay kumbe silage. Ntikelo wa furu leri dyiwaka wa hambana kusuka eka ya khwalithi yale hansi (straw) kuya eka yale henhla (cultivated pastures). Mbuyelo wa masi eka tihomu leti kumaka ti straw wutava e hansi swinene laha letingale henhla eka madyelo lawa ya rimiweke wutava henhla.

Madyelo vs ku phamela swakudya

©Chris Daly
Eka madyelo lawa ya pasture-based, furu ra tshoveriwa hiti homu loko tiri ekudyeni. Nhlayo ya madyelo lawa yanga kona kuva tihomu tidya swina xiave eka mbuyelo wa masi. Hay yiphameriwa hi swijumba leswi tikaka kwalomu ka 12-25 kg ha xin’we. Silage yi hlengeleriwa kusuka eka silage bunker kutani yiphameriwa yihangalasiwile. (Silage i byasi byotsakama kumbe rihlaza rinwana leringa gandliwa kutani rivekiwa rigandlekile hinldela yoleyo.) Silage yina kutsakama kokarhi kutlula hay; kutani ke nhlayo leyikulu yifanele kuva kona leswaku tihomu tita dya nhlayo leyifanaka ya hay.
Ku dyiwa ka furu swifanele kutsarisiwa kan’we hi vhiki hikuva ku kariwa nhlayo leyi phameriwaka tihomu naswona kutlhela ku kariwa masalela ya swakudya leswi. Eka madyelo ya zero-grazing, furu yinyikiwa tihomu laha ti phameriwaka eka swodyela eka swona. Muxaka na malembe ya tihomu swina xiave eka swakudya leswi nyikiwaka tihomu siku na siku, i.e. yiva e henhla eka ti Holsteins kutlula Jerseys laha tihomu tilavaka swakudya swotala hi siku kutlula tihomu leti humesaka masi rosungula. Swakudya leswi dyiwaka hi tihomu ta Holstein swiva exikarhi ka 18-24 kg hi siku. Tihomu ta Jersey, letinga tintsongo hi xiyimo, tilava kwalomu ka 12-16 kg ya swakudya hi siku.

Translated by Ike Ngobeni