Oregano

© Louise Brodie

Vito Science: Origanum vulgare
Vito Rantolovelo: Oregano kumbe

Origanum Oregano xitumbuluka e Southern Europe nale Mediterranean North Africa.

Nhlamuselo ya Ximilani

Ximilani xa Oregano xitsindziyerile naswona xihanya nkarhi woleha laha ximilaka kufikela kwalomu ka 500 mm hiku leha naswona xina matluka ya mpunwa kuya eka rihlaza. Ximilani lexi xi humelerisa swirhabyani swohlaya laha matlhelo laha kuhumaka kona matluka. Matluka lawa ya humaka emakumu ka swirhabyani yangava yobasa, lawa ya humulerisaka mafurha yankoka, kumbe ya pink na purple, lawa yatalaka kutirhisiwa eku swekeni.

Switirhisiwa

Oregano yitirhisiwa yikarhi yitsakama kumbe yi omile eka swakudya swotala tani hikuva yitisa nantswo.
Switirhisiwa swinwana swaku humelerisiwa ka yona hileswaku kuta endliwa mafurha yankoka. Mafurha lawa yankoka yatirhisiwa ehandle nale ndzeni hikokwalaho ka vuswikoti byati antimicrobes. Kuvikiwa kuva yi tshungula Candida, athlete’s foot xikan’we naku lwisana na kuhlohlonya loko u lumiwile hi switsotswana naswona yinga tirhisiwa tani hi xixhavisa switsotswana.

Swilaveko swa Misava na Ndzulamiso

Oregano yimila kahle eka misava leyi tswongaka mati ya sandy loam leyingana pH yale xikarhi ka 6.5 na 7.5.
Loko kungase lulamisiwa misava kufanele ku rhumeriwa swikombiso swa misava leswingata yisiwa e laboratory kuya lavisisiwa xikan’we na switsundzuxo swa swakudya. Misava yifanele ku rimiwa leswaku yita olovisiwa kuringana kwalomu ka 500 mm ku tiyisisa leswaku mati yanghena kahle.
Lulamisa nhlayo ya pH hiku chela lime. Manyoro ya fanele ku cheriwa kutani ya rimeriwa ehansi ka misava kuringana kwalomu ka 400 mm ya misava kuringana kwamlomu ka mune kuya eka ntlhanu wa mavhiki loko kungase byariwa. Eka masiku yohetelela kungase byariwa engetela swakudya leswi kayivelaka xikanwe na manyoro lawa cheriwaka eka misava leyingata byariwa swimilani, kutani u harika eka kuringana 20 cm ya misava yale henhla. Leswi swita tlhela swibasisa nhova yinwana na yinwana leyingavaka yi mirile. Vekela swo cheleta naswona kundlaleriwa swalaveka leswaku kuta siveriwa ka ndzhongo.

Maxelo

Oregano i ximilani xotsindziyela lexi milaka eka tindzhawu leti kufumelaka ta Mediterranean naswona xitirha kahle eka maxelo yale xikarhi ka 16°C na 28°C. Xitlhela xikota ku kondzelela gwitsi. Mahiselo ya misava yafanele kuva e henhla ka 12°C leswaku swimilani swimila kumbe swimilani swimila kahle.

Swibyariwa

Kuna tinxaka timbirhi letikulu ta oregano leti humelerisiwaka leswaku tita xavisiwa. Ku langhiwa ka tinxaka swahaku tekeriwa enhlokweni hikokwalaho ka nkoka wa mafurha ya nkoka lawa yanga endla leswaku kufikelela ku humelerisiwa ku xavisiwa. Mabilomu ya pink na purple ya tinxaka leti yatirhisiwa ngopfu eku swekiweni ka swakudya kutani mabilomu lawa yobasa yatirhisiwa ku endla mafurha ya nkoka ya mbuyelo wale henhla.
Tin’wana ta tinxaka letingakona: Aureum, Crispum, Country cream, Dark leaf, Gold tip, Nanum, Variegata na Zorba.
Kuna tinxaka totala swinene naswona switala kuva maendlelo ya kahle kukuma switsundzuxo eka extension officer yale kusuhi xikan’we na vativi va mbewu kukuma mbewu ya kahle leyinga lulamela kuhumelerisiwa xikan’we na makete lowunga ringanela.

Translated by Ike Ngobeni