Listeria ke eng?

©Dr Jim Robinson
Goreng Aforika Borwa e sotlega go runya ka ntlha e e masisi ya listeria ka 2017/2018?
Listeria monocytogenes - le fa e lebega e le e e sa itseweng le kotsi – ke baketeria e e tlwaelegileng eo gantsi e rwalwang gangwe le gape mo maleng a diphologolo kgotsa batho ka ntle le go tlhola matshwao. Mme e tlhageletse jaaka mmolai o tlhodileng dikgetse tsa bolwetse mo bathong tse di fetang 1000 le dintsho tse di fetang 200, le bana ba bannye thata, bagolo ba ba dingwaga tse di fetang 70 le batho ba masole a mmele a a kwa tlase jaaka ditlhopha tse di amegang thata.
Setshedinyenye sa listeria se teng mo ditikologong tsa rona e bile go bonolo go e bona. Sephedinyenye sa listeria se rwalwa ke (bogolosegolo) dikgomo, dinku le dipodi go na le dikolobe le dintšwa le batho mme e tlwaelegile mo dinageng tsa ditlelaemete tse di tsididi.
Ka madimabe, ST6 mofuta o o supilweng o nang le maikarabelo mo go runyeng ga 2017/2018 ga e ise e nne e e tlositsweng mo dikolobeng mo Aforika Borwa. Ka jalo, dinama tse di tsididi di ne di batlile go kgotlelwa e le ruri ke diatla tsa batho le go kokoanya, e seng go tswa mo nameng.

Go Hhibela Listeria

©University of Nebraska-Lincoln Extension
Listeria monocytogenes ka bonolo a ka bolawa ke go apaya mme e ka alafšwa ka dibolayatwatsi le dilwantshatwatsi. Fa sephedinyenye se ntse se se kotsi jalo mo dingwageng di le dintsi mo lefatsheng ka bophara, goreng ka ponyo ya leitlho dis ka ntsha go runya go go maswe ga listeriosis ka rekoto? E ne e le kopano ya dintlha tse di thusang go netefatsa go tshela le kgolo ya yona.
Tseno di akaretsa:

The ST6 e ne e le mofuta o o bogale (gongwe ka ntlha ya phetogelo e e potlanas) o o tlholang matshwao a a farologaneng go simolola ka mofikela o o botsatsa go ya go ruruga ga boboko.
E kgona go phela le go gola mo dithempheretšhareng tse di tsididi jaaka tseo di tshwana le tsa ditsidifatsi tsa mo lelapengs le diphaposi tse di tsididi tsa kwa kgwebong e bile ga a kgone go uma mmala o o bonalang kgotsa diphetogo tsa monko mo kumong.
E a tswelela mo biofilms (setshasi sa tlhago seo se ka agelang mo bonnong le madilong) sele ya motho o nosi baketheria e ka ipaakanya ka boyona fa maemo a nna a a rategang.
Bolwetse bo na le nako e telele e e fetogang ka nako ya go tsenwa ke bolwetse (malatsi a le 70) pele ga dika di nna teng le motho yo o tshwaetsegileng kgotsa phologolo e kanna ya se ka ya bontsha matshwao a a bonalang a patlisiso kwa pele. Temogo le poelomorago go supa motswedi wa tshwaetso ka jalo di bokete le go ja nako.

Tseno tsotlhe di letla listeria go tsena mo mafelong a botlhabelo le go dira ka nama le dimela le mafeloboapeelo a kwa lapeng. Fa e le gore go phepafatsa le polayaditwatsi ga di a dirwa ka go tseneletseng e le ruri, baketheria e e tshelang e tla ata mo ditikologong tse di tsidifaditsweng, e bile go le bollo le biofilms, ka jalo e fetisa kgotlelego go ya ka tlase kwa phasalatsong ya dijo go tswa mo go faboriking ya tiro go ya mafelong a boapeelo a badirisi.

Dikgakololo jwa Boitekanelo ba Dijo

©Dr Jim Robinson
Go na le melao e e botlhokwa go thibela malwetse go anama ka nako ya go tshwara dijo.

Mongwe le mongwe yo o dirang ka nama e tala o tshwanetse go tlhatswa diatla tsa gagwe gangwe le gape.
Didiriswa tsotlhe ta poapeelo le godimo mo bodirelong di tshwanetse go phepafadiwa ka go boeletsa: pele, ka nako ya le morago ga go tshwara dijo.
Dikhiba tsa mmala o o bofefo tse di phepa di a atlenegiswa go tsamaelana le batshwari ba dijo tsotlhe.
Diboto tsa go segela di tshwanetse go dirwa ka sedirwa se se borethe. Tila legong, le thata go fetisa go bolaya ditwatsi. O seke wa dirisa boto ya go segela e le nosi, didiriswa tsa boapelo kgotsa ditshwari tsa dijo tse di tala le tse di apeilweng kwa ntle ga go phepafadiwa le go bolawatwatsi morago ga tiriso nngwe le nngwe.
Dirisa phepafatsi ya boapeelo e e sireletsegileng mo dijong, phepafatso le moemedi wa go phepafatsa mo boapeelong jwa gago. Gakologelwa gore go phepafatsa ke 90% - ntlha e e leng botlhokwa thata – ke go kgotlolola sentle.
Masela a go phumula a a kolobileng (‘lappies’) ke one a a maswe thata. Ke basenyi ba go fetelela ba go anama ga baketheria. Bogolo o dirise metsi a a bolelo le dituolo tsa pampiri tse di omileng go tsokotsa le go phumula didiriswa mo boapeelong.
Tshola boapeelo bo le phepa jaaka bookelo. Madilo, mabota, ditafole, metomo ya poloko, ditsidifatsi le segolo setona ditswasro tsa lebati di tlhoka phepafatso e e tswelelang.