Ho hama Dikgomo tsa Lebese

Ho Lokisetsa Kgomo Bakeng sa ho Hama

©Chris Daly
Lebese la ho hlahiswa le ho bolokwa ka matsweleng. Le ka tloswa feela ho tloha ka matsweleng ka tshebedisano-mmoho le kgomo. Sena se itshetlehile ka tsela eo kgomo e tshwarwang pele e hangwa. Dikgomo di lokela ho tsoswa ho tlohela lebese.
Mokgwa wa ho tlosa lebese o qala ka dikgomo tse tlisitsweng moo ho hamelwang lebese teng ka melumo e tlwaelehileng ya pele ho hangwa jwaloka makotikoti a sisinyehang ho pota-pota. Sena se baka tshusumetso ya methapo bokong ho kenya letsoho la pituitary ho lokolla lebese la ho theoha ha hormone, oxytocin, mading. Oxytocin ke hormone le methapo ya pelo e amehang nakong ya tswalo le ho nyantsha. Ha oxytocin e fihla ho matswele, e baka diselese tsa epithelial tse pota-potileng disele tsa lebese (alveoli) ho matswele ho etsa konteraka, ho qobella lebese hore le kene ka hara methapo e ntshang lebese. Matlwana a lebese, matlwana a matswele le a ditlhoko a ntano tlala lebese. Lebese la ho theoha fatshe le etsahetse mme kgomo e ka hangwa jwale. Lebese le theoha le senyeha ha kgomo e tshohile, e utlwa bohloko kapa e halefile. Sena se bakwa ke ho lokollwa ha hormone ya adrenaline, sena se thibela ho lokollwa ha oxytocin.

Ho Hlatswa le ho Susumetsa Ditlhoko

©Chris Daly
Matswele le ditlhoko tsa dikgomo di lokela ho hlwekiswa pele di hangwa ho thibela tshilafalo ya lebese. Sena se tla fokotsa boleng ba lona ba ho boloka boleng mme bo ka fetisetsa dikokwana-hloko (malwetse) bathong. Ho tsosolosa letsoho ka matswele ho na le ho hlatsuwa ha ditlhoko le metsotswana e 30 ho ya ho e 40, sena se boetse se sebetsa e le se tshebetso e matla, se hlahisang ditekanyetso tse phahameng tsa oxytocin mading.
Mefuta e fapane ha e arabela ka ho fetisa mofuthu. Dikgomo tsa Holstein (kapa dikgomo tse phahameng tse hlahisang) di bonolo haholwanyane ho feta tse ding tse hlahang (mohlomong ka lebaka la kgatello e phahameng ya lefu). Dikgomo tsa mefuta wa Zebu (e kang Brahman, Afrikaner le Nguni) ha e tsosoloswe habonolo ntle leha namane e nyanya. Bakeng sa ho ba le lebese le nepahetseng, ho hama ho lokela ho qala ka metsotswana e 40 ho isa ho 60 kamora tshebetso. Ho dieha ho pakeng tsa ho tsosolosa le ho qalella ho tshwara ho na le diphello tse mmalwa tse mpe hodima dihlahiswa tsa lebese. Ha e ntse e ka eketsa nako ya ho qeta nako, eketsa ho ferekanngwa ka dikgahla-lebelo mme e ka fokotsa nako ya ho hlahisa lebese ka lebaka la ho omiswa pele ho nako.
Tsamaiso ya pele ho tshebetso ke e latelang: sebedisa metsi a hlatswang ho hlatswa le ho hlwekisa ditlhoko le dikarolo tse tlase tsa matswele. Ka mora moo, omisa ditlhoko ka ho sebedisa lesela la pampiri le lahlwang, hama tlhoko e nngwe le e nngwe ka matsoho ka hodimo (senoelo sa mastitis) ho hlahloba mahlwebe le ho tlosa dibaktheria ka methapo ya lebese. Mahlwebe ka lebeseng ke pontsho ya tshwaetso ya mastitis kapa ya matswele. Ha ho se be le mahlwebe, ho hama ho ka qala ho sebedisa mokgwa o sebediswang ka letsoho kapa ka ho kopanya mechine ya sehlopha sa ho hama.

Ho Hama ka Letsoho le Ho Hama ka Mochine

©Chris Daly
Ho Sebedisa mokgwa wa ho hama ka matsoho, lebese le phunyeletswa ho tswa ho ditlhoko ka ketso ya ho fokotsa menwana ho tloha botlaaseng ba ditlhoko. Ho tlwaelehileng haholo, ketso ya ho hula e sebediswa. Qala karolong e ka tlase ya tlhoko mme o theohele ho ya qetellong. E le ho fokotsa ho ferekanngwa, hlahisa ditlhoko ho sebedisa salve ya lebese kapa setlolo sa lebese se nang le lanolin.
Ho hama ka mochine ho tlosa lebese ho tswa ho matswele tlasa setlolo se sebedisang ketso ya ho nyantsha. Kgato ya ho hama ka mochine ke ho etsisa tsela eo namane e nyanyang ka yona, e leng ho kenya disebediswa, ebe o lokolla ho dumella kgatello ya moya hore e hlaphohelwe. Ha lebese le phalla le fokotseha ha ho ntse ho sebediswa mochine, kgatello e tlaase ho sehlopha e ka sebediswa ho tlosa lebese la ho qetela. Ho hama ho phethehile ha phallo ya lebese e emisa kapa ha letswe le utlwa bohloko mme le shebahala le petlelletse.
Kamora ho hama, ho hlwekisa le ho sireletsa qetello tsa tlhoko ka ho sebedisa sesebediswa sa di anti-milking kapa dipidisi. Fana ka dijo bakeng sa tsona hore di dule di eme ha ditlhoko di dula di bulehile ka nakwana ka mora hore di hangwe. Sena se lokela ho thibela dibaktheria tse bakang tshwaetso hore di se ke tsa kena ho tlhoko.

Malwetse a Mmele hore o Hlahise matla ho Dikgomo tsa Lebese