Baromuwa ba Pele Profinseng ya Richtersveld

Boemo ba Boromuwa

©Shem Compion
Se bitswang 'Hottentots' le Bushmen se ile sa ngolwa ke batho ba Europe ba sa tswa fihla e le bahetene ba se nang bomodimo le baetsadibe ba se nang bomodimo. Leha ho le jwalo, ho ka bolelwa ntho e tshwanang ho ba bangata ba Europe ba neng ba dula Cape matsatsing a pele a kolone. Van Riebeeck ka boyena o ile a lemosa basebetsi-mmoho le yena hore ba "sieo ho tswa thapelong ya letsatsi le leng le le leng... ba se ke ba eba teng haholo bodumeding ba bona... (ba) ba lemositswe ho tloha jwale ho ya sebakeng seo ba kgethilweng ho sona,... ba setseng ba tla lahlehelwa ke matsatsi a tsheletseng ka veine ya dijo...".
Mehleng eo, Khampani e ile ya latela Kereke ya Boprostanta ya Dutch Reformed Church ya Holland, mme letona la pele, Johan van Arkel, le fihla Cape ka 1665, dilemo tse fetang 10 kamora ho thehwa. Makhatholike a Roma le Makhatholike a Majeremane a ne a sa dumellwa ho itlwaetsa ho etsa jwalo, esita le ma Huguenot a Fora a ne a thibetswe borapeding ba bona feela.

Tumelo ya Moya

Dilemong tse mashome a seng makae tse latelang, ma Khoikhoi kapa ma Bushmen a fokolang haholo a ile a fetolwa molemong wa Bokreste. Empa sena ha se bolele hore baahi ba moo ba ne ba se na bodumedi. Ba ne ba se ba sa thahaselle haholo se ileng sa etsahalla meya ya bona mona-ka morao. Ho ena le hoo, dithuto tsa moya di hlophisitswe hohle ditabeng tsa bohlokwa, tse kang tlhokahalo ya pula, phodiso ya malwetse, tswalo ya dijalo, bongata ba diphoofolo le ditaba tse tlwaelehileng tsa bophelo ba letsatsi le letsatsi.
Ka mohlala, ma Bushman a ne a dumela ho 'badimo' ba bangata le mmopi/Kaggen e le modimo ya phahameng ka ho fetisisa. Ma Khoikhoi a ne a rapela Tsui//Goab, Modimo ya phahameng ka ho fetisisa, ya neng a hanyetsa/Guanab, modimo wa bobe. Bakeng sa dihlopha tsena ka bobedi, baholo-holo (meya ya beng ba bona ba shweleng) ba ile ba fana ka kamano pakeng tsa ba phelang le badimo (bao hangata ba neng ba hlaloswa e le halofo ya batho le halofo ya diphoofolo). Ditlwaelo tse tlwaelehileng, metjeko ya lerata le dimela tsa dithethefatsi e ne e le tshobotsi e tlwaelehileng ya mekgwa ya bona ya bodumedi.

Ba Tshepahalang

Leeto la pele la boromuwa le neng le hlahloba Namaqualand le ne le entswe ke Mokreste Albrecht ka 1805. Hamorao hona selemong sona seo, eena le moenae Abraham ba theha moemedi hara Namaqua e Kgolo e Warmbad (Namibia ya kajeno), e thuswa ke J. Seidenfaden. Leha ho le jwalo, ka 1811, Abrahama o ile a bolawa ke lefuba, mme morwalo o ile wa hlajwa ke morena ya hlaselang Jager Afrikaner. Jwale ba tshepahalang ba ile ba balehela ka borwa ho ya fihla botjhabela ba Namaqualand, moeding o ka bophirimela wa seo hona jwale se tsejwang e le Bushmanland. Mona, ba ikemiseditse ho bula mosebetsi o mocha o Pella (haufi le motse wa kajeno wa Pofadder).
LMS le tse ding tsa 'Lutere' di ile tsa tswelapele ho etsa ditsela ho pholletsa le Namaqualand. Ka 1813, Mopresidente John Campbell o ile a etela Pella, mme moromuwa wa Lejeremane, Christopher Sass, a bula mengwa ho Silwerfontein. Ka 1815, Rev JH Schmelen o thehile mongobo wa Bethanien Namibia. Ka 1816, Rev. Barnab Shaw o ile a memelwa ho theha moemedi wa Maesile Leliefontein, polasing e neng e filwe matswallwa a Mmusisi Ryk Tulbagh bohareng ba bo 1700. Sena se ne se etswa ha Morena Haaimaap, ya neng a sa tsejwe e le Jantje Wildschut (Johnny Wildshot). Ka 1818, Rev. Schlemen o ile a ya Kookfontein (eo hape a tsejwang e le Kokfontein kapa Besondermied) yaba o theha seteishene sa boemedi moo, a se bitsa Steinkopf ka tlhompho ya moeletsi wa hae le mosuwe London. O ile a boela a theha setsi Kommagas.

Sepheo sa Pella

©Shem Compion
Haufinyane, Mokgatlo wa Rhenish Mission o ile wa kenella ketsong ena, mme ka 1830, e mong wa bahlahlobi ba bona, Dr. E. Richter, o ile a etela karolong e ka leboya-bophirimela ho Namaqualand ho ya hlahloba sebaka sena se hole. Setsi sa maeto se ile sa thehwa motseng wa Kuboes bohareng ba dilemo tsa bo1800 e le 'seteisheneng sa' moemedi wa Steinkopf. Baahi ba Kuboes e ne e le motswako wa ma Nama le ma Basade, mme sebaka sohle se ile sa tsejwa e le Richtersveld ho tlotla ketelo e ntle ya ngaka. Ka 1852, Kereke ya Rhenish (e bolelang ho tloha Nokeng ya Rhine) e boetse e thehile mission ya Concordia, haufi le Springbok.

Translated by Bongani Matabane