Kukhetsa tinkunzi letikahle eplazini lelibisi

©Chris Daly
Kukhicita libisi kucala inkhomo nayicedza kutala. Kwenta tinkhomo kutsi tikhulelwe kumcoka kakhulu eplazini. Kukhona imiphumela lemibili umatinkhomo titala: kunekwenteka kube sikhatsi sekumunyisa futsi kwesibili kuhlela lihlobo letinkhomo.
Kuhlangani tinkhomo letitinhlobo letingafani intfo leyrntiwako ngemabomu emhlambini wetinkhomo kutsi utfutfukise lihlobo laleyo nkhomo kutsi kukhicitwa kwelibisi kwandze. Kutfutfukisa tinkhomo kwentiwa nakusebentiswa tinkhomo letenta kahle. Ngoba tinkhomo tiba yincenye yemhlambi, tinkhunzi letisebentiswako kutsi kukhulelwe inkhomo yelibisi yenta kutsi umhlambi utfutfuke.
Inkhomo lendvuna iba nemtselela sikhatsi lesidze etinkhomeni telibisi. Kusebenta kwaletinye tinkhomo kona kubonakala emuva kweminyaka lemine. Leti tinkhomo letikhona nyalo letitsengiswako tisukela etinkhomeni lebetikhona eminyakeni lemitsatfu kuya kulengu 8 lenhlulile.
Kuhlanganisa tinkhomo letingafani kufanele kwentiwe khona kutowenta umhlambi waleto tinkhomo ubencono noma utfutfuke. Ngoba tinkhomo telibisi umsebenti wato kukhicita libisi, kungumcodvo lomuhle kutsi usebentise inkunzi lephilile futsi lenemandla. Kepha, kukhetfwa kwenkunzi kutsi isite kukhicita libisi kuphela akukho kahle ngoba tinyenti letinye tintfo lokufanele utibuke, ngoba tinyenti letinye tintfo letihlasela tinkhomo njengaleti:
Tinkhomo letikhicita libisi lelinyenti kuloko kudla lokukhona.
Libisi kufanele libe nemafutsa kanye ne Protein.
Tinkhomo kufanele tikhicite sikhatsi lesidze.

Tinkunzi vs Kutalisa ngesilungu

©Chris Daly
Emaplazi latsengisa libisi asebentisa kutalisa ngesilungu, kepha, kutalisa usebentisa inkunzi kungentiwa.
Tinkunzi kufanelwe titsengwe etindzaweni letatiwako letiyinenye ye ‘nation milk recording scheme. Leli luhlelo lentela ‘estimated breeding values (EBV’s) tonkhe tilwane emhlambini. Kufanele kube khona lwati ngaletinkunzi letikulona mhlambi. Ungacali utsenge tinkunzi longawati umlandvo wato. Kudla kwetinkunzi kungaba ngu R30 ngelilanga (2018).
Loku akufaki ekhatsi imali yekutsenga lenkunzi kanye nekuyisebenta. Uma usebentisa inkunzi yinye kumitsisa tinkhomo letingu 10 ngemunyaka, kutalisa kutobita R500 ngayinye. Budvodza benkunzi bungatsengwa etinkapanini talana ekhaya noma kulamanye emave. Lwati ngetinkunzi ulitfola entfweni lengatsi incwadzi lapho khona kubhalwa yonkhe intfo ngaleyo nkunzi.
Kusebentiswa si straw sinye enkhomeni ngayinye, kepha ngalesinye sikhatsi kungadzingeka ti straws letimbili kuya kuletine kute inkhomo ikhulelwe. Loku kuya ngekutsi lomuntfu wati kangakanani kutalisa ngesilungu. Imali yekutsenga leti straws ingaba ngu R60 kuya ku R275 (2017).

Kukhetsa inkunzi

Kwekucala, kufanele utfole umniningwano wato tonkhe tinkunzi letikhona. Umatitinyenti tinkunzi lekufanele ukhetse kuto, loku kwenta umsebenti wakho ubematima. Lomniningwano kufanele ubenetinkunzi letingu 20. Lonamniningwano kufanele uphindze uvete kutsi singumalini straw sebudvodza benkunzi ngasinye.
Lencwadzi lekhomisa tinkunzi letikhona ijwayele kuba nelwati lelinyenti lelingakusita.
Letinye tinkapane letitsengisa budvodza benkunzi basita balimi ngekutsi tinkhomo tabo tibukwe bese bayatjelwa kutsi tikuliphi lizinga. Lwati ngaleyo nkhomo lifakwa ku computer, lapho khona itosho tinkunzi letingahambelana naleyo nkhomo yelibisi. Lena ndlela iyatsembakala ngoba isebentisa corrective mating kutfutfukisa umtimba walenkhomo futsi ngaleso sikhatsi itfutfukise kukhicitwa kwelibisi.
Loku kungaba kuhlanganiswa kwe EBV’s kwentelwe emafutsa ne Protein kusebentisa imali yekutsenga libisi lemafutsa kanye ne Protein. Leli luhla laletinkunzi letikhona lingangetwa kutsi lifake ekhatsi kukhicitwa kwelibisi, intalo, umtimba walenkunzi nalokunye lokunyenti. Buka leluhla laletinkhomo ubuke lehamba phambili ute ufike kulesekugcineni. Khetsa usebentisa leliluhla, tinkunzi letisihlanu letihamba phambili ngito letitosebentiswa emhlambini.

Translated by Thandokuhle Motha